19.1.2017 | 11:02
Þorvaldur Gylfason
prófessor doktor, skrifar í eitt af fáum skiptum svo sem mér líkar í Fréttó í dag:
"#Ákvæði hegningarlaga um umboðssvik (249. gr.) hljóðar svo:
Ef maður, sem fengið hefur aðstöðu til þess að gera eitthvað, sem annar maður verður bundinn við, eða hefur fjárreiður fyrir aðra á hendi, misnotar þessa aðstöðu sína, þá varðar það fangelsi allt að 2 árum, og má þyngja refsinguna, ef mjög miklar sakir eru, allt að 6 ára fangelsi.
Í öðru ákvæði sömu laga (243. grein) segir: Fyrir brot þau, er í þessum kafla getur, skal því aðeins refsa, að þau hafi verið framin í auðgunarskyni.
Í enn öðru ákvæði laganna (261. gr.) segir: Hafi maður drýgt athafnir sams konar þeim, sem í 248.250. gr. getur, án þess að auðgunartilgangur þyki sannaður, þá varðar það sektum eða fangelsi allt að 1 ári.
Þessi ákvæði, séu þau lesin saman, virðast ekki setja fortakslaust það skilyrði að umboðssvikin séu vísvitandi auðgunarbrot heldur geta þau hugsanlega stafað af svo stórfelldu gáleysi að jafna megi til ásetnings og geta því talizt refsiverð.
Hæstiréttur virðist líta svo á að fjártjónshætta geti dugað til sakfellingar þótt ekki sé sýnt fram á ótvíræðan auðgunarásetning hins brotlega.
Þannig hefur Hæstiréttur t.d. sakfellt menn oftar en einu sinni fyrir gálaus útlán þrátt fyrir svo hljóðandi ákvæði hegningarlaga (18. gr.): Fyrir gáleysisbrot skal því aðeins refsa, að sérstök heimild sé til þess í lögunum. Þessi skilningur laganna er í samræmi við skilgreiningu umboðssvika í orðabókum.
Skv. viðtekinni merkingu orðsins eru umboðssvik ýmist framin af gáleysi eða að yfirlögðu ráði. Hliðstæður þekkjum við. Manndráp af gáleysi getur talizt refsivert líkt og morð að yfirlögðu ráði. Lögin heimila sérstaklega refsingu fyrir manndráp af gáleysi.
Gáleysi er ekki gild afsökun
Í árslok 2016 hafði Hæstiréttur dæmt 34 menn til samtals 87 ára fangavistar fyrir brot í tengslum við hrunið. Það gerir rösklega 2½ ár á mann að jafnaði. Af þessum 34 mönnum fengu 19 dóma m.a. fyrir umboðssvik. Gildir þá einu hvort fórnarlömb umboðssvikanna urðu fyrir fjártjóni þegar upp var staðið. Fjártjónshættan skiptir höfuðmáli.
Gáleysisleg lánveiting banka til viðskiptavinar getur skv. lögum flokkazt undir umboðssvik jafnvel þótt bankamaðurinn sem veitir lánið hagnist ekki sjálfur á lánveitingunni og jafnvel þótt lánið skili sér til bankans á endanum með vöxtum án þess að eigendur bankans eða ábyrgðarmenn hans, þ.e. skattgreiðendur, verði fyrir tjóni.
Kjarni málsins er að lánveiting sem stofnar hagsmunum banka í óeðlilega hættu án heimildar getur talizt refsiverð að lögum.
Hvati til umboðssvika
Launakerfi banka hvetur til umboðssvika. Það stafar af því að bankamönnum eru iðulega greiddir bónusar í hlutfalli við veitt lán án tillits til hvort lánsféð getur talizt líklegt til að skila sér aftur til bankans í lok lánstímans.
Rammt kvað að þessum vanda árin fram að hruni þegar bankar veittu völdum viðskiptavinum svo kölluð kúlulán til hlutafjárkaupa. Kúlulán er lán sem lántakandinn þarf ekki að greiða af fyrr en í lok lánstímans, hvorki vexti né afborganir. Kúlulán til hlutafjárkaupa með veði í bréfunum einum voru einstefnulán í þeim skilningi að bankinn tók alla áhættuna í viðskiptunum og lántakandinn tók enga áhættu.
Ef bréfin hækkuðu í verði um lánstímann gat lántakandinn staðið í skilum við bankann og haldið afganginum. Ef bréfin lækkuðu í verði eða urðu verðlaus eins og raunin varð í hruninu, sat bankinn eftir með sárt ennið meðan bankamaðurinn sem veitti lánið hagnaðist óbeint í gegnum bónusgreiðslur og lántakandinn hagnaðist beint á að þurfa ekki að standa í skilum.
Hér er uppskrift að alþekktri svikamyllu. Þetta skýrir hvers vegna meira en helmingur allra dóma Hæstaréttar yfir bankamönnum varðar umboðssvik.
Slagsíða á lögum eða dómum
Ákvæði laganna um umboðssvik hefur haldizt óbreytt frá 1940. Ákvæðið heimilar að lánveitanda sé gerð refsing fyrir umboðssvik í bankaviðskiptum. Annars staðar í hegningarlögum (22. gr.) er veitt heimild til refsingar fyrir liðsinni við brot. Ef bankamaður A lánar viðskiptavini B 100 mkr. til hlutafjárkaupa án veðs eða með veði í hlutabréfunum einum, þá getur dómstóll dæmt A sekan um umboðssvik, þ.e. fyrir að hafa ráðstafað fé bankans af vítaverðu gáleysi og stofnað hag bankans þannig í hættu, en B verður ekki gerð refsing fyrir gerninginn nema e.t.v. fyrir liðsinni við umboðssvikin. Þarna birtist slagsíða, ef ekki í lögunum sjálfum, þá í föllnum dómum. Kannski gerðu A og B með sér þegjandi samkomulag um að hlunnfara bankann og ættu því báðir að teljast sekir, annar um umboðssvik og hinn um liðsinni. Hvort sem slíku samkomulagi er til að dreifa eða ekki er viðskiptavinurinn B líklegur til að hagnast á slíkri lántöku, t.d. ef hann notar hluta lánsfjárins handa sjálfum sér frekar en að geyma hlutabréfin.
Þetta er þekkt uppskrift að bankaráni innan frá eins og bandaríski hagfræðingurinn og lögfræðingurinn William K. Black lýsir í bók sinni The Best Way to Rob a Bank Is to Own One: How Corporate Executives and Politicians Looted the S&L Industry. Bandaríski stjórnmálafræðingurinn Charles Ferguson lýsir málinu eftirminnilega í Óskarsverðlaunamyndinni Inside Job.
Niðurstaðan hefur orðið sú að bankamönnum er refsað fyrir brot sem lántakendur högnuðust ekki síður á eða stundum jafnvel fyrst og fremst. Þeir stjórnmálamenn og aðrir sem tóku áhættulaus lán máttu vita að þeir voru í reyndinni aðilar að bankaráni innan frá skv. þekktri formúlu. Enginn getur afsakað sig með því að þykjast ekki þekkja formúluna. Henni er m.a. lýst í merkri fræðiritgerð frá 1993 Looting: The Economic Underworld of Bankruptcy for Profit eftir Nóbelsverðlaunahagfræð- inginn George Akerlof, sem er kvæntur seðlabankastjóra Bandaríkjanna, og Paul Romer sem er nú aðalhagfræðingur Alþjóðabankans í Washington."
Þarf ekki að lagfæra lögin hvað þetta varðar þótt B. muni ekki verða dæmdir samkvæmt þeim lögum. Núgildandi lög virðast alveg geta rúmað það að draga B. til ábyrgðar við þessi kúlulánaviðskipti með hlutabréf í Kaupþingi sem aðstoðarmanni við glæp sem A. er að fremja í starfi sínu.
Slitastjórn Glitnis reyndi að fá þekkta auðmenn til að endurgreiða sverar úttektir úr Sjóði 9, rétt fyrir hrun Glitnis. Ekki hef ég spurnir af lyktum þeirra mála frekar en að menn verði að endurskoða söluna á Borgun til jafnvel sömu aðila og þarna áttu í hlut.
Ég verð að viðurkenna að ég hef oft gaman að lesa pistla eftir Þorvald Gylfason. En þá verða þeir að fjalla aum annað en stjórnlagaráð, kraterí eða Evrópusambandið. Sagnfræðin og heimildavinnan er oft í mjög góðu lagi hjá prófessornum en þráhyggjan síður.
Í dag kom aftur að því að ég varð ánægður með skrif Þorvaldar Gylfasonar.
Flokkur: Stjórnmál og samfélag | Breytt s.d. kl. 11:18 | Facebook
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (28.3.): 1
- Sl. sólarhring: 11
- Sl. viku: 48
- Frá upphafi: 3417956
Annað
- Innlit í dag: 1
- Innlit sl. viku: 45
- Gestir í dag: 1
- IP-tölur í dag: 1
Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar
Eldri færslur
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
- Október 2020
- September 2020
- Ágúst 2020
- Júlí 2020
- Júní 2020
- Maí 2020
- Apríl 2020
- Mars 2020
- Febrúar 2020
- Janúar 2020
- Desember 2019
- Nóvember 2019
- Október 2019
- September 2019
- Ágúst 2019
- Júlí 2019
- Júní 2019
- Maí 2019
- Apríl 2019
- Mars 2019
- Febrúar 2019
- Janúar 2019
- Desember 2018
- Nóvember 2018
- Október 2018
- September 2018
- Ágúst 2018
- Júlí 2018
- Júní 2018
- Maí 2018
- Apríl 2018
- Mars 2018
- Febrúar 2018
- Janúar 2018
- Desember 2017
- Nóvember 2017
- Október 2017
- September 2017
- Ágúst 2017
- Júlí 2017
- Júní 2017
- Maí 2017
- Apríl 2017
- Mars 2017
- Febrúar 2017
- Janúar 2017
- Desember 2016
- Nóvember 2016
- Október 2016
- September 2016
- Ágúst 2016
- Júlí 2016
- Júní 2016
- Maí 2016
- Apríl 2016
- Mars 2016
- Febrúar 2016
- Janúar 2016
- Desember 2015
- Nóvember 2015
- Október 2015
- September 2015
- Ágúst 2015
- Júlí 2015
- Júní 2015
- Maí 2015
- Apríl 2015
- Mars 2015
- Febrúar 2015
- Janúar 2015
- Desember 2014
- Nóvember 2014
- Október 2014
- September 2014
- Ágúst 2014
- Júlí 2014
- Júní 2014
- Maí 2014
- Apríl 2014
- Mars 2014
- Febrúar 2014
- Janúar 2014
- Desember 2013
- Nóvember 2013
- Október 2013
- September 2013
- Ágúst 2013
- Júlí 2013
- Júní 2013
- Maí 2013
- Apríl 2013
- Mars 2013
- Febrúar 2013
- Janúar 2013
- Desember 2012
- Nóvember 2012
- Október 2012
- September 2012
- Ágúst 2012
- Júlí 2012
- Júní 2012
- Maí 2012
- Apríl 2012
- Mars 2012
- Febrúar 2012
- Janúar 2012
- Desember 2011
- Nóvember 2011
- Október 2011
- September 2011
- Ágúst 2011
- Júlí 2011
- Júní 2011
- Maí 2011
- Apríl 2011
- Mars 2011
- Febrúar 2011
- Janúar 2011
- Desember 2010
- Nóvember 2010
- Október 2010
- September 2010
- Ágúst 2010
- Júlí 2010
- Júní 2010
- Maí 2010
- Apríl 2010
- Mars 2010
- Febrúar 2010
- Janúar 2010
- Desember 2009
- Nóvember 2009
- Október 2009
- September 2009
- Ágúst 2009
- Júlí 2009
- Júní 2009
- Maí 2009
- Apríl 2009
- Mars 2009
- Febrúar 2009
- Janúar 2009
- Desember 2008
- Nóvember 2008
- Október 2008
- September 2008
- Ágúst 2008
- Júlí 2008
- Júní 2008
- Maí 2008
- Apríl 2008
- Mars 2008
- Febrúar 2008
- Janúar 2008
- Desember 2007
- Nóvember 2007
- Október 2007
- September 2007
- Ágúst 2007
- Júlí 2007
- Júní 2007
- Maí 2007
- Apríl 2007
Bloggvinir
- ghe13
- sigurjonth
- andrigeir
- annabjorghjartardottir
- ansigu
- agbjarn
- armannkr
- asdisol
- baldher
- h2o
- bjarnihardar
- dullur
- bjarnimax
- zippo
- westurfari
- gattin
- bryndisharalds
- davpal
- eggman
- greindur
- bjartsynisflokkurinn
- elfarlogi
- eeelle
- sunna2
- ea
- fuf
- fhg
- vidhorf
- gerdurpalma112
- gilsneggerz
- gudni-is
- lucas
- zumann
- gp
- gun
- topplistinn
- tilveran-i-esb
- skulablogg
- gustafskulason
- gustaf
- heimssyn
- diva73
- helgi-sigmunds
- hjaltisig
- minos
- hordurhalldorsson
- astromix
- fun
- jennystefania
- johanneliasson
- johannvegas
- jonatlikristjansson
- fiski
- jonl
- jonmagnusson
- jonlindal
- bassinn
- jonvalurjensson
- jvj
- thjodarskutan
- juliusbearsson
- katagunn
- kje
- ksh
- kristinn-karl
- kristinnp
- kristjan9
- loftslag
- altice
- ludvikjuliusson
- maggij
- magnusthor
- mathieu
- nielsfinsen
- omarbjarki
- huldumenn
- svarthamar
- pallvil
- peturmikli
- valdimarg
- ragnarb
- samstada-thjodar
- fullveldi
- siggus10
- sisi
- siggisig
- ziggi
- siggith
- stjornlagathing
- pandora
- spurs
- kleppari
- saethorhelgi
- tibsen
- ubk
- valdimarjohannesson
- skolli
- valurstef
- vilhjalmurarnason
- vey
- postdoc
- thjodarheidur
- icerock
- steinig
- thorsteinnhelgi
- icekeiko
Athugasemdir
Er niðurstaðan semsagt sú, að getir þú sannað að þú sérst ekki starfi þínu vaxinn og klúðrir samkvæmt því, sérstu laus, en haldir þú þig við það að vera klár, sérstu dæmdur, eða er ég að misskilja þetta alltsaman? Síðasta atriðið er sennilega það réttasta.
Góðar stundir, með kveðju að sunnan.
Halldór Egill Guðnason, 19.1.2017 kl. 23:41
Bæta við athugasemd [Innskráning]
Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.