Popúlistar

eru þeir innantómu Plattenslagerar kallaðir sem eins og Pírataþingmenn bjóðast til að frelsa lýðinn og gera Fróðafrið með gullhringjum á Gnitaheiði frjálsa fyrir alla, bara ef fólk er svo vitlaust að kjósa þá út á andlitið, án þess að skoða hvaða möguleika þessi lýður hefur til efnda.

Það er nefnilega ekki ætlast til þess að stjórnmálamenn efni nokkurn skapaðan hlut af því sem þeir eru að fimbulfamba um á Íslandi eins og Inga Sæland að útrýma skuli fátækt á Íslandi. Fólk gín við flugum án þess að rukka um efndir loforða.

Nema ef stjórnmálamaður heitir Donald Trump úti í löndum. Þá verða menn krossbit ef hann ætlar að standa við það sem hann lofaði.

Á íslandi veður uppi alsskyns lýður sem heimtar að Lífeyrissjóðir komi að hinum og þessum delluhugmyndum sínum.

Vilhjálmur Bjarnason , Villi Bjarna, tekur þetta mál fyrir í Morgunblaðinu í dag. Hann segir:

"Það er ávallt áleitin spurning hve lítið er hægt að komast af með til að lifa. Þarfir manna eru misjafnar þannig að til eru þeir sem varðar ekkert um neyslusamfélagið og geta lifað á skyri og harðfiski einu saman. Samt er það svo að það sem kallast „einingar tengdar almannahagsmunum“ er ekki mjólkurbú og harðfiskhjallar. Einingar tengdar almannahagsmunum eru fyrst og fremst fyrirtæki sem tengjast fjármálum. Kerfislega mikilvægir bankar, lífeyrissjóðir og tryggingafélög tengjast öll almannahagsmunum.

Fjármál og almannahagsmunir

 Hagsmunir almennings að þessu leyti eru þeir að almenningur hefur falið þessum einingum að takast á við framtíðarskuldbindingar sínar. Þetta er augljósast með lífeyrissjóði því lífeyrissjóðir hafa það hlutverk að tryggja fjármögnun einstaklinga eftir að starfsaldri lýkur.

Þannig er lífeyriseign einstaklings oftar en ekki hans einasta fjárhagslega eign eftir að starfsaldri lýkur, því ekki snæða einstaklingar fasteignina sem þeir búa í á lífstíma sínum.

Þegar lýðskrumarar vilja ráðskast með eignir lífeyrissjóða, þá er verið að ráðskast með fjöregg framtíðar þeirra sem eldri eru. Lífeyrissjóðir hafa aðeins eina skyldu; hún er að tryggja lífeyri hinna lífeyristryggðu. Lífeyrissjóðir hafa ekki skyldu til að standa undir hagvexti framtíðar, eins og komið hefur fram í skrumskælingu lýðskrumara. Lífeyrisþegar greiða til baka fyrir þjónustu sem þeir þurfa á að halda með skattgreiðslum þegar lífeyristaka hefst. Það er nokkuð víst að einstaklingar geta orðið fyrir tjóni.

Til að takmarka tjón sitt semja einstaklingar við vátryggingafélög um að bæta tjón gegn ákveðnu gjaldi. Það gjald byggist á áhættu og tjónareynslu. Þá fyrst var hægt að reka iðnaðarsamfélag á Íslandi þegar Brunabótafélagið og Sjóvátryggingafélagið voru stofnuð á öðrum áratug síðustu aldar.

Brunatrygging fasteigna dregur úr áhættu lánveitanda í fasteignalánum. Svo er einnig um vátryggingar skipa. Báta- ábyrgðafélögin og annars konar samábyrgð var í raun of mikil áhætta fyrir samlagsaðila. En hvað á svo til bragðs að taka ef sú staða kemur upp að einstök fyrirtæki á fjármálamörkuðum verða of stór til að falla? Á almenningur að bjarga þeim?

Eða á að vernda almenning fyrir falli þeirra eins og gert var með neyðarlögum í kjölfar hruns íslensku bankanna? Lítum á nokkur fleiri dæmi.

Veitur og almannahagsmunir

 Aðrar einingar sem geta haft veruleg áhrif á líf almennings og valdið truflunum ef bilun eða skerðing á starfsgetu kemur upp. Þá er meðal annars átt við veitufyrirtæki fyrir heitt og kalt vatn, og rafmagn. Frárennsli fellur einnig þar undir því enginn vill ganga í opnu frárennsli frá íbúðabyggð eða iðnaðarsvæði.

Ef truflun verður á raforkuframleiðslu leggst atvinnulíf í dvala fyrir utan þau óþægindi, sem verða á heimilislífi. Þegar atvinnulíf leggst í dvala geta heimili ekki greitt fyrir neyslu sína og aðrar skuldbindingar.

Þó var það svo að það er aðeins ein öld frá því rafmagn varð almenningseign og almenningur varð háður þessu náttúrufyrirbirgði, sem náðist að beisla til nota, en var þá ekki aðeins ógn eins og rafmagnið í eldingunni.

Þessar einingar tengdar almannahagsmunum voru í verulegri hættu í fjármálahruni fyrir áratug. Ekki vegna þess að hinir tæknilegu þættir voru í hættu. Hættan var sú að greiðslufall yrði á einhverjum lánum þessara fyrirtækja en það hefði getað leitt til uppsagnar annarra lánasamninga. Samningskjör í lánasamningum Landsvirkjunar og Orkuveitu Reykjavíkur voru auðlind, sem nauðsyn bar til að vernda. Þess vegna eru orkufyrirtæki einingar tengdar almannahagsmunum.

Samgöngur og almannahagsmunir

 Samfélag tuttugustu og fyrstu aldar er háð samgöngum. Herstjórn er reyndar birgðaflutningar og fólksflutningar. Orrustan er tæknileg útfærsla.

Aukin alþjóðaviðskipti krefjast skilvirkra samgangna. Skilvirkar samgöngur leiða af sér nokkrar atvinnugreinar sem til samans heita ferða- þjónusta. Sá maður sem kemur aftur er annar maður en sá sem fór. Svo er einnig um landið sem ferðast er til. Það land er annað en áður en ferðalangurinn kom.

Erfiðleikar eins fyrirtækis í ferðaþjónustu geta leitt til keðjuverkunar í öðrum þáttum ferðaþjónustu. Þá er staðan ekki ósvipuð og sú staða sem kemur upp þegar rafmagnsbilun hefur í för með sér truflun á lífi manns.

Hvenær verður þátttaka ríkis í uppbyggingu innviða áhættusöm? Er Flugstöð Leifs Eiríkssonar í Keflavík of áhættusöm fyrir íslenska ríkið, sem er þó ekki í eigendaábyrgð fyrir lánum fyrirtækisins?

Tekið skal fram að íslenska ríkið hefur sennilega aldrei lagt neitt fram til uppbyggingar flugstöðvar í Keflavík. Getur eitt flugfélag orðið of stórt til að þjóðríki verði að bjarga því? Áhætta þjóðríkisins er fólgin í röskun á störfum á vinnumarkaði.

Áhætta farþega er fólgin í því að fá ekki þá þjónustu sem greitt var fyrir en á eftir að veita. Áhætta fjármálafyrirtækis er sú að missa af leigutekjum vegna flugvélaleigu eða á að hafa innt af hendi greiðslur vegna greiðslukorta fyrir þjónustu sem ekki var búið að veita en á eftir að veita.

Það eru nýlegt dæmi um að greiðslukortafyrirtæki hafi í raun þurrkast út vegna viðskipta við flugfélag.

Eftirlit og skyldur í þágu almannahagsmuna

Það er eðlilegt að einingar tengdar almannahagsmunum séu háðar eftirliti ef þær geta verið skaðlegar þegar þær fara út af spori og úr böndum. Dæmin hér að framan sýna að hrakfarir fjármálafyrirtækja geta að líkindum haft meiri bein og óbein áhrif á þjóðfélagið en hrakfarir ýmissa annarra eininga þótt tengdar séu almannahagsmunum. Eftirlitskostnaður er hluti af rekstri slíkra fyrirtækja og þau eiga að bera þann kostnað.

Ekki má gleyma samkeppniseftirliti. Flest þessara fyrirtækja búa við náttúrulega einokun. Almenningur þarfnast sérstakrar verndar vegna þeirrar einokunar. Þeir sem eftirlitið rækja þurfa að vera til þess bærir og til þess hæfir. Það brást í eftirliti með fjármálastofnunum.

Opinberir eftirlitsaðilar, stjórnir, stjórnendur og endurskoðendur fjármálafyrirtækja brugðust, vitandi um hlutverk sitt.

Í skrifum mínum að undanförnu hef ég lagt mikla áherslu á hlutverk og upplýsingagjöf stjórna og endurskoðenda. Í raun varðar mig ekkert um það hvernig mjólkurbúi, sem framleiðir skyr, eða húsgagnaframleiðanda reiðir af. Bóndann kann að varða það hvernig afurðastöðvum reiðir af.

Svo er og um harðfiskframleiðandann. Það verður alltaf annar til sem framleiðir ætan harðfisk. Það á aldrei að bregðast trúnaði með þjónkun við þrjóta. Enginn orðaði þetta betur en góða frúin, hún sagði: „Hvers vegna vill maður endilega halda framhjá með einhverju bölvuðu kvikindi þó að maðurinn manns sé bæði glæsimenni og hetja?“

 

Hvernig væri að reyna að skilja hvert Villi er að fara?

 

Lífeyrissjóðir eru til að tryggja þeim tekjur við starfslok sem enga aðra fyrirhyggju sýndu í sínu lífi heldur en að éta eða drekka eða þá komu sér í aðstæður sem bönnuðu þeim allar bjargir úr fátækt, kröm eða kvöl.

Því miður er svo um allt of marga sem trúa lygaþvælu stjórnmálamanna sem bjóða fyrir kosningar að búa öldruðum mannsæmandi kjör.

Allt saman kosningalygi sem þeim sömu hefur aldrei dottið í huga að reyna að uppfylla enda auðvelt að sleppa frá lygum á Íslandi þar sem maður heitir ekki Donald Trump sem gerir það sem hann segist ætla að gera.

Hvenær skyldu gamlingjar hætta að vera þau fífl að halda að þetta loforðalið meini eitthvað með þessum frösum sínum um eldri borgara sem þeir elski svo heitt?

Þeim er nefnilega skítsama um allt nema eigin endaþarm, endurkjör og góð laun fyrir þægilega innivinnu eins og Jón Gnarr sagði okkur svo einlæglega frá sinni einu pólitísku hugsjón.

Ef vantar félagslega aðkomu að einhverjum gæluverkefnum þá verður að stofna nýja sjóði um það með nýjum tekjustofnum. Lífeyrissjóðirnir hafa bara eitt hlutverk eins og Villi bendir á.

Pópúlistar á Íslandi virðast komast upp með næstum  hvað sem er mótsett við Donald Trump.