Þjóðarsjóður nýr skattstofn?

Þeir Örn Daníel Jónsson og Bjarni Frímann úr Háskóla Íslands skrifa grein í Morgunblaðið um það hvernig kostnaði við raforkuvinnslu þjóðarinnar er háttað.

Þar upplýsist til að mynda hversu tilgangslaus uppskiptingin sem ESB fyrirskipaði í sambandi við Orkupakka 1 og 2 var og hefur ekki fært okkur neitt  íþyngjandi kostnað og stefnir í mun verra ef hugmyndirnar um þjóðarsjóð eiga að verða að veruleika í framhaldi af komandi orkupökkum og alþjóðavæðingu raforkumarkaðarins.

Þeir segja m.a. svo:

 

"...Það er núna yfirlýst markmið að hagnaður af Landsvirkjun renni á næstu árum í auðlindasjóð. Hafa ber í huga hvernig orkugeirinn hér er uppbyggður.

Árið 2017 framleiddi Landsvirkjun 73% allrar raforku í landinu og Orka náttúrunnar 18%. Bæði fyrirtækin eru í opinberri eigu.

Stærsta einkarekna vinnslufyrirtækið, HS Orka, framleiddi 6%.

Á síðasta ári fóru 77% heildarvinnslunnar til stórnotenda, þ.m.t. gagnavera, 18% til almennra notenda, þ.e. fyrirtækja og heimila.

Á Íslandi er eitt skilgreint flutningskerfi raforku en mörg svæðisbundin kerfi eða dreifiveitur. Landsnet á og rekur allar meginflutningslínur rafmagns á Íslandi og öll helstu tengivirki á landinu.

Raforkan sem fer til stórnotenda er seld á verði sem bundið er langtímasamningum og þess vegna ekki unnt að breyta því nema þegar samningar losna. Almennir notendur taka hins vegar á sig verðhækkanir.

Landsnet er hlutafélag í eigu opinberra aðila.

Félagið er dótturfélag Landsvirkjunar, sem er ríkisfyrirtæki með sjálfstæðan fjárhag og á 65% hlut í Landsneti.

Hlutafélagsformið gerir Landsneti mögulegt að taka lán án aðkomu stjórnvalda. Það getur Landsvirkjun hins vegar ekki.

Árið 2016 seldi Landsnet óveðtryggð skuldabréf að fjárhæð 200 milljónir bandaríkjadollara, eða 23 milljarðar króna, til fagfjárfesta í Bandaríkjunum í lokuðu útboði.

Bréfin voru að stærstum hluta með gjalddaga eftir tíu til tólf ár, þ.e. kúlulán, og með 4,56% fasta vexti.

Guðmundur Ingi Ásmundsson, forstjóri Landsnets, kvað þessa fyrstu erlendu skuldabréfaútgáfu fyrirtækisins vera „stórt skref og það væri ánægjulegt hvað fjárfestar sýndu félaginu mikið traust“.

Útgáfan var tvöfölduð frá því sem upphaflega var ákveðið „vegna mikils áhuga fjárfesta og góðra kjara“. Fjármögnunin var gerð í þeim tilgangi að greiða niður verðtryggt krónulán frá móðurfélaginu Landsvirkjun og um leið að breyta skuldum yfir í bandaríkjadal, sem þá var ákveðið að væri starfrækslugjaldmiðill Landsnets.

Umrædd lántaka ber á annan milljarð króna í vexti árlega. Landsvirkjun (samstæðan) getur með þessu móti sótt sér umtalsvert fjármagn án aðkomu stjórnvalda. Hér er því um valdframsal að ræða.

Landsnet (dótturfyrirtækið) getur tekið lán á meðan móðurfélagið hefur bundnar hendur. Þessi gerningur fól í sér að 23 milljarðar króna komu inn í samstæðuna í formi handbærs fjár til Landsvirkjunar.

Landsnet situr uppi með skuldina.

Landsvirkjun hefur umtalsvert handbært fé, nálægt 15 milljörðum króna í lok síðasta árs. Í samanburði við það eru þær lágar fjárhæðirnar sem ríkisstjórnin hefur ákveðið að verja til eflingar dreifikerfisins „til að mæta betur þörfum atvinnulífs og almennings“.

 

Það sem eftir stendur hjá mér eftir lestur þessarar greinar er að Landsvirkjun getur gert þá reikninga sem henni sýnist á Landsnet og látið hana greiða með erlendum lántökum. Þetta ætlar Bjarni Benediktsson síðan að leggja í þjóðarsjóð sem verður stýrt af handvöldum aðilum svipað og stýra fjárfestingum lífeyrisjóðanna væntanlega.

Ef haft er í huga að almenningur en ekki stórnotendur mun taka á sig verðhækkanir sem verða kunna vegna aðkomu samkeppnimarkaðar um raforku.

Að um auknar byrðar almennings verður að ræða í hækkuðu orkuverði.

Er þá ekki verið að skattleggja almenning í þágu pólitískra markmiða sem hafa hvergi verið rædd í neinum mæli á hinum pólitíska vettvangi?

Og til hvers er þessi þjóðarjóður?

Til að mæta áföllum í framtíðinni sem kannski kemur aldrei í þeirri mynd? Verði áföll vegna þess að ríkið hefur skuldsett sig of mikið vegna einhverra framkvæmda eða hruns þá þarf að mæta því eins og gert hefur verið. Var því ekki mætt árið 2009 með gengisfellingum og neyðarlögum?

Ég sé ekki hagkvæmnina sem felast í fyrirfram skattlagningu núlifandi til að leggja í sjóð sem einhverjir óðframkomnir útvaldir eiga að stýra og niðurgreiða fyrir ókomnar kynslóðir?

Og geta þessir sjóðastjórnendur ekki tapað alveg eins og klifeyrissjóðirnir töpuðu þúsund milljörðum af fé almenning í hruninu og eins sem sagt var við okkur eigendur fjárins:

Sorrí Stína.

Þjóðarsjóður Norðmanna er af allt öðrum toga. Ef honum hefði verið hleypt inn i hagkerfið hefði allt farið meira á hausinn en það en það gerði í olíuæðinu og var þó nóg um iðnaðarhrunið á útflutningsmörkuðunum.