"Minning um mann

þið alloft sáuð hann..."

Afbragðsgrein Ólafs Arnarsonar hagfræðings um Gunnar Smára Egilsson má ég til að varðveita hér á bloggsíðunni mér til upprifjunar. Ferill þessa manns er svo einstakur að hann má ekki gleymast þó ekki nema til að sýna fram á að allt er mögulegt í pólitík.

Ólafur skrifar í Fréttablaðið svofellt:

"Sósíalistaforinginn Gunnar Smári Egilsson hefur ekki verið sósíalistaforingi allt sitt líf. Raunar var fátt sem benti til þess að hjarta hans slægi eitthvað sérstaklega í takt við hjörtu þeirra sem verst búa í samfélaginu þegar hann var í hópi helstu útrásarvíkinga landsins með ofurlaun og fór helst ekki milli landa nema í einkaþotu.

Velgengni og útrás

Fréttablaðið kom fyrst út árið 2001 og strax árið 2002 voru blikur á lofti með rekstrarstöðu þess. Gunnar Smári var þá annar ritstjóra blaðsins. Baugur steig inn og tryggði áframhaldandi útgáfu Fréttablaðsins með því að leggja því til fjármuni. Árið 2003 eignaðist Baugur Norðurljós (Stöð 2, Bylgjan og fleira) ásamt fleirum. Gunnar Smári hvarf fljótlega úr ritstjórastól á Fréttablaðinu og inn í Baugssamsteypuna, varð f ljótt stjórnandi fjölmiðlaarms félagsins þrátt fyrir að hafa enga reynslu af rekstri ljósvakamiðla og í raun takmarkaða reynslu af árangursríkum blaðarekstri, umfram blaðamennsku og ritstjórn.

Eftir að Baugur kom að Fréttablaðinu gekk rekstur þess vel og varð það f ljótt meira lesið en Morgunblaðið og mjög verðmætur auglýsingamiðill. Ásamt ljósvakamiðlum, sem Baugur keypti 2003, var Fréttablaðið sett inn í nýtt félag, Dagsbrún, og Gunnar Smári gerður að forstjóra. Eins og fram hefur komið, meðal annars í Málsvörn Jóns Ásgeirs Jóhannessonar eftir Einar Kárason, skipti Jón sér lítið af Dagsbrún og fékk Gunnar Smári að leika lausum hala. Fyrr en varði var hann búinn að kaupa prentsmiðju í Bretlandi, stofna fríblað í Danmörku og annað í Boston í Bandaríkjunum. Útrásarævintýri Gunnars Smára endaði í miklu tapi. Einnig varð mikið rekstrartap á ljósvakamiðlum Dagsbrúnar, meðal annars vegna NFS, rándýrrar fréttastöðvar í anda CNN.

Sósíalistaforingi á ofurlaunum

Þrátt fyrir tapreksturinn hér heima og glataðar fjárfestingar erlendis gerðu eigendur Dagsbrúnar vel við forstjórann. Gunnar Smári var í hópi tekjuhæstu forstjóra landsins. Samkvæmt tekjublaði Frjálsrar verslunar um tekjur ársins 2005, sem út kom í ágúst 2006, var Gunnar Smári með kr. 2.438.000,- í mánaðarlaun árið 2005, sem var svipað og forstjórar Símans og Eignarhaldsfélags VÍS voru með og hærra en forstjórar Marels, Ísals, Olís og Heklu. Í febrúar 2019 fjallaði Hringbraut um laun Gunnars Smára og kom fram að reiknað til núvirðis, samkvæmt launavísitölu, væru þetta mánaðarlaun upp á 6 milljónir þá. Sé þetta reiknað enn fram til dagsins í dag var Gunnar Smári með sem svarar ríflega 7,2 milljónir á mánuði árið 2005. Það jafngildir þreföldum ráðherralaunum.

Einn helsti útrásarvíkingurinn

Útrásarvíkingurinn, sem nú er orðinn sósíalistaforingi, mun hafa samsamað sig vel lífi útrásarvíkingsins, en verið fljótur að láta sig hverfa þegar taprekstur og glataðar fjárfestingar lentu á þeim sem fjármögnuðu útrás hans. Í Málsvörn sinni segir Jón Ásgeir:

„En Gunnar Smári var alveg að missa tökin, og það næsta sem var fundið uppá var að stofna Nyhedsavisen í Danmörku. (Sem var gefið út 2006–2008.) En það var engin heimavinna unnin. … Gunnar Smári lét sig á endanum hverfa og tapið var gígantískt, og líka á öðru fríblaði, Boston Now vestanhafs … Eftir hrun var Gunnar Smári síðan fljótur að byrja að drulla okkur út í sínum ummælum og skrifum. Og svo er hann sósíalistaforingi í dag, maður sem í þá daga nennti helst ekki til Danmerkur nema að fá undir sig einkaþotu.“

Föstudaginn 17. október 2008, rétt eftir hrun, birtist opna í DV með myndum og umfjöllun um helstu útrásarvíkinga þjóðarinnar. Þar voru Björgólfsfeðgar og Jón Ásgeir Jóhannesson, Pálmi Haraldsson og Bakkavararbræður, Bjarni Ármannsson og Sigurður Einarsson, Hannes Smárason og Gísli Gíslason – og þar var Gunnar Smári Egilsson.

Viðskiptafélagi þekktra auðmanna eftir hrun

Lítið fór fyrir Gunnari Smára fyrst eftir hrun. Í lok nóvember 2015 var tilkynnt að hann færi fyrir hópi sem keypt hefði allt hlutafé í Miðopnu ehf., útgáfufélagi fríblaðsins Fréttatímans, sem kom út vikulega og var dreift í 82 þúsund eintökum – aðallega á höfuðborgarsvæðinu. Viðskiptafélagar hans voru í hópi mestu auðmanna Íslands, fjárfestarnir Árni Hauksson, Hallbjörn Karlsson, Sigurður Gísli Pálmason og fleiri. Gamanið var stutt í þetta sinn. Í apríl 2017 var útgáfu Fréttatímans hætt og útgáfufélag hans varð gjaldþrota.

Stundin fjallaði um málefni Fréttatímans og Gunnars Smára 28. apríl 2017 undir fyrirsögninni „Skuldaskil Gunnars Smára Egilssonar við sósíalismann og Fréttatímann“.

Ingi Freyr Vilhjálmsson, sem þá var blaðamaður á Fréttatímanum, skrifaði í Stundina um „framkomu útgefanda blaðsins við starfsfólk á sama tíma og hann stofnar stjórnmálaflokk fyrir launþega.“ Greinin hefst svo:

„Mánudaginn 3. apríl þegar Gunnar Smári Egilsson, þáverandi aðaleigandi, útgefandi og ritstjóri Fréttatímans, talaði um stofnun Sósíalistaflokks Íslands í viðtali í útvarpsþættinum Harmageddon hafði enginn starfsmaður fjölmiðilsins sem hann hafði rekið og stýrt í tæpt eitt og hálft ár fengið greidd laun fyrir marsmánuð. Hluti starfsmanna fékk greidd laun dagana á eftir en tíu starfsmenn fengu engin laun, hafa ekki fengið þau og munu ekki fá þau nema að hluta til í gegnum ábyrgðarsjóð launa.“

Starfsmenn skildir eftir launalausir

Ingi Freyr gagnrýnir Gunnar Smára harðlega fyrir að koma ekki til dyranna eins og hann er klæddur:

„Gunnar Smári hafði boðað forföll í vinnu þennan mánudag án þess að skýra af hverju en samstarfsfólk hans gat hlustað á hann á X-inu tala um sósíalisma á meðan það beið eftir laununum sínum sem hefðu átt að vera greidd út þremur dögum áður. Inntakið í viðtalinu í Harmageddon var meðal annars rökstuðningur Gunnars Smára fyrir því af hverju það þyrfti að stofna Sósíalistaflokk á Íslandi og sagði hann meðal annars: „Það er það sem vantar í samfélagið í dag; alvöru sósíalistaflokkur sem berst fyrir hagsmunum hinna verst settu, berst fyrir fátæka og berst fyrir réttindum venjulegs launafólks gegn sérhagsmunum.“

Tvísaga eða jafnvel þrísaga?

Gunnar Smári er sagður hafa blekkt starfsfólk sitt og viðskiptafélaga og fullvissað um að framtíð fyrirtækisins væri tryggð þegar svo hafi alls ekki verið, ekki hafi einu sinni verið staðin skil á lífeyrissjóðsiðgjöldum starfsmanna. Ingi Freyr skrifar:

„Um svipað leyti, í febrúar árið 2017, talaði hann líka starfsfólk á blaðinu af því að taka atvinnutilboðum frá öðrum fyrirtækjum, hækkaði laun þess og sagði framtíð fjölmiðlafyrirtækisins vera tryggða. Nú í apríl, eftir að rekstrarerfiðleikar Fréttatímans urðu fjölmiðlaefni og blaðið hætti að koma út, sagði Gunnar Smári starfsmönnum hins vegar frá því að Fréttatíminn hefði verið „í nauðvörn“ rekstrarlega frá því í október á síðasta ári. Þá hefur einnig komið í ljós að um svipað leyti, síðla árs í fyrra, hætti Fréttatíminn að greiða í lífeyrissjóð fyrir að minnsta kosti hluta af starfsmönnum fyrirtækisins. Myndin sem starfsmenn Fréttatímans fengu af rekstrarstöðu blaðsins var því allt önnur en sú rétta.“

Ég um mig frá mér til mín …?

Þegar Gunnar Smári var útrásarvíkingur taldi hann best fara á því að stjórnmálamenn gerðu sem minnst og þvældust ekki fyrir atvinnulífinu. Þeir sem fjárfest hafa í hugmyndum Gunnars Smára hafa tapað miklum fjármunum á því. Nú virðist enginn fáanlegur til að fjármagna frekari ævintýri hans á viðskiptasviðinu. Snýr hann þá við blaðinu og gerist baráttumaður öreiga, byltingarforingi og krefst þess að fyrirtæki verði þjóðnýtt, brotin upp og kapítalisminn knésettur. Laun formanns stjórnmálaflokks sem situr á Alþingi slaga hátt upp í laun útrásarforstjóra 2005, reyndar ekki reiknuð til núvirðis. Því verður varla á móti mælt að þróunarsaga Gunnars Smára sé vægast sagt forvitnileg. "

Þetta er sannkölluð hetjusaga sem lýsir ótrúlegum sviptingum og baráttukjarki. Og líklega algeru samviskuleysi til viðbótar sem er ef til vill nauðsynlegt með.

Þetta er minning um mann sem á sér vart hliðstæðu í íslenskri stjórnmálasögu.

 

Athugasemdir

[Halldór Jónsson, 23.9.2021 kl. 11:18]

Merkilegt ef Gunnar Smári kom hvergi að því að bera ábyrgð sem launagreiðandi í svona umfangsríkum rekstri eins og þarna er lýst. Það er algengara en hitt að slíkt fylgi mönnum lengi.