Einkavæðing

Sementsverksmiðjunnar árið 2003 vakti nokkra furðu á sínum tíma. Sagt var að einn kaupandinn hafi þá skuldað verksmiðjunni margfalt kaupverðið og hann hafi þar með fengi vald yfir skuldum sínum og þær hafi týnst í framhaldinu.  Hvað er hæft í þessu hefur aldrei verið upplýst opinberlega mér vitanlega. Stendur kannski ekki til í stíl við við aðra leyndarhjúpa sem umlykja oft einkavæðingu ríkiseigna eins og banka-og símabrandarana hér um árið. En einkavæðing Símans eins og sér held ég að hafi verið eins stærstu mistök sem framkvæmd hafa verið á þessu landi þó hitt hafi nú verið nógu vitlaust að einkavæða krónuna.

Nú er búið að skila Sementsverksmiðjunni til slitastjórnar pappírsfélags þeirra sem keyptu. Eigendur þess og ábyrgðarmenn sitja miskeikir eftir. Búið er að borga ríkissjóði sem seljanda 12 milljónir króna. Spurning er hver á þá verksmiðjuna  með hurðum og gluggum?  Verður hún auglýst til sölu eða fær ríkið hana afhenta til baka þar sem þeir fengu hana aldrei borgaða? Munum við einhverntímann fá innlent sement aftur? 

Það var mikið stolt yfir því þegar Íslendingar fóru að framleiða sitt eigið sement og áratuga draumar margra manna rættust. Handritin heim og meira sement var æpt á stúdentafundum við hátíðleg tækifæri.  Stöðug tækniþróun við íslenskar séraðstæður leiddi til þess að sementið varð mjög góð vara. Síðan kom Aalborg Portland með samkeppni til landsins og líklega setti verksmiðjuna okkar á hausinn í skjóli EES og EFTA. Svo kom hrunið og lítið er notað af sementi hérlendis miðað við það sem áður var.

Íslendingar áttu líka Áburðarverksmiðju sem fór svipaða leið og er ekki til lengur. Kaupendur höfðu engan hug á því að framleiða áburð heldur bara hreinsa út það sem hægt var að nota og gerðu það. Samt var áburðarframleiðslan byggð á innlendri orku að miklu leyti. Áburðurinn var afbragðs sprengiefni og var undirritaður í hópi þeirra alfyrstu sem það notfærðu sér upp úr 1962.

 Nú er hún Snorrabúð stekkur eins og þar stóð. Svona er nú feðranna frægð, fallin í gleymsku og dá. Verkfræðingar og brautryðjendur eins og Haraldur Ágeirsson, dr. Jón Vestdal, Hjálmar Finnsson, Runólfur Þórðarson og margir fleiri horfnir sýn. Síðustu stjórnendurnir dr. Guðmundur Guðmundsson og Gylfi Þórðarson hættir.  Aðeins tóftirnar á Akranesi og í Ártúnshöfða og bryggjurnar  vitna um gengna daga áður en verslunarhagsmunir kratismans og Thatcherismans urðu einráðir. Sementsskipið safnar þara og hafnargjöldum í höfninni á Akranesi.  Er nettóniðurstaðan sú sem nokkurn óraði fyrir?

Kannski eigum við eftir að horfa á tóftir landbúnaðarins gnæfa við loft þegar honum hefur verið hætt eftir formúlu kratanna, sem vilja kaupa alla vöru erlendis frá, helst niðurgreidda frá ESB,  því við höfum ekki ráð á smérgerð sjálfir frekar en íslensku sementi, Gefjunarfötum eða skóm hvað þá íslenskum  áburði. Sic transit gloria mundi.

Einkavæðingin er það sem kom í staðinn fyrir skrautbúin skip fyrir landi.

 

 

Athugasemdir

[Ásgrímur Hartmannsson, 3.12.2012 kl. 22:33]

Ég hef nú aldrei heyrt að þetta hafi verið mjög gott sement sem hér var framleitt. Var flutt inn frá útlöndum ef ætlast var til að byggingar stæðu lengur en 10 ár.

Þannig er einokunin víst.

Áburðarverksmiðjuna fengum við gefins - svolítið skrítið þess vegna að hún gæti ekki borið sig.

Það er hreint ólíklegt hvernig mönnum gengur illa að reka fyritæki hérna.

[Halldór Jónsson, 3.12.2012 kl. 23:55]

Tilkoma kísilryksins úr Járnblendinu gerði mikið til aukinna gæða Ásgrímur, sló á alkalíið og jók styrkinn.

[Ómar Bjarki Smárason, 4.12.2012 kl. 00:43]

Það væri gaman að sjá samantekt á því hvaða einkavæðingar hafa tekist. Hinn listinn er mun lengri og leiðinlegri......

[Halldór Jónsson, 4.12.2012 kl. 08:39]

Ég man eftir einni Ómar Bjarki. Það var þegar faðir minn heitinn og félagar hans keyptu lager Raftækjaeinkasölu Ríkisins ég held 1942 og stofnuðu Raftækjasöluna hf sem enn starfar í eigu sonar míns Péturs Hákonar rafverktaka. Kögun er hugsanlega önnur þó framkvæmdin þyki mögum furðuleg. Bifreiðaeftirlitið, Rafmagnseftirlitið þetta fór allt í einkarekstur. Hvítabandið var held ég ríkisvætt eftir að hafa verið stofnað af einkaðilum. En að einkavæða Símann var eins og að einkavæða vegakerfið eða fiskimiðin, lögregluna og grunnskólann.

Og með því að selja bankana var krónan og peningamálastjórnunin seld einkaaðilum, algalið og bí bí fyrir þjóð með Seðlabanka og bankamargfaldarann ótakmarkaðan í höndum bófa. Lestu bara Frosta Sigurjónsson um það hvernig þetta virkaði. Seðlabankinn hækkaði stýrivextina sem jók á innflutning gjaldeyris sem var lánaður almennngi út á lágum vöxtum til húsbygginga, snjóhengjan hlóðst upp, Icesave og allt það. Gat það orðið vitlausara?

[Sveinn R. Pálsson, 4.12.2012 kl. 09:26]

Þakka góðan pistil sem og athugasemdir, Halldór.

Sérlega athyglisvert er að einn kaupandinn (líklega BM Vallá) hafi skuldað verksmiðjunni margfalt meira en kaupverðið. Hef einnig heyrt að sami aðili hafi verið í stjórn lífeyrissjóðs VR og dælt þaðan peningum í fyrirtæki sitt, sem aldrei voru greiddir til baka.

[Halldór Jónsson, 4.12.2012 kl. 11:37]

Maður heyrði að bankastjórar landsbankans hafi fengið sínar fyrirgreiðslur í næsta banka, Búnaðarbankanum og öfugt. Lífeyrisisjóðamenn hafa kannski haft það eins. Forstjórinn var mikill atkvæðamaður í viðskiptalífinu og bráðintelligent líka. Hann var útsjónasamur í rekstri og harðduglegur til viðbótar.

[K.H.S., 4.12.2012 kl. 13:19]

Var altalað um árið að Víglundur hafi haft fyrirtækið BM Vallá af vinkonu Bensa   með klókindum. Illur fengur forgengur.

[Halldór Jónsson, 4.12.2012 kl. 14:05]

KHS, nei ég held að ekkert sé hæft í þessu. Víglundur átti þetta með syni Benedikts í mörg ár. Þeir skildu í bróðerni held ég vegna mismunandi framtíðarsýnar. Ég þekki þá báða persónulega og fullyrði að þetta er báðir sómamenn. BM Vallá varð hruninu að bráð enda hafði það þanist mjög út á undanförnum árum og líklega of hratt eftir á séð. Grýtingin lætur ekki á sér standa um leið og gæfunni hnignar og Gróa á Leiti fer af stað.