Kvótakerfið

er til umræðu í mikilli færslu hjá Valdimari Jóhannessyni. www.valdimarjohannesson.blog.is

Þetta er viðamikil greining á okkar umdeilda fiskveiðistjórnunarkerfi en svo löng að þa er erfitt að hafa sig í að lesa hana í heild.  Ég tilfæri aðeins nokkrar glefsur úr henn til að draga fram aðalatriðin að hluta til.

""Einn helsti vansi umræðunnar um stjórn fiskveiða er sá að yfirleitt er gengið út frá því að kvótastjórnun fiskveiða sé hagkvæm aðferð til að skammta aðgang að takmarkaðri auðlind. Vandinn sé aðeins hvernig úthluta beri aflaheimildum (kvóta). Þess vegna sé aðeins tekist á um það hvort leggja beri af gjafakvótakerfið og úthluta kvótum í samræmi við ákvæði stjórnarskrárinnar um jafnræði og atvinnufrelsi eða hvort réttur sé skilningur LÍÚ, að sameiginleg auðlind Íslendinga, fiskimiðin, sé í raun orðin einkaeign fáeinna útvalinna manna - sægreifanna.

Kvótastjórnun hefur, að mati undirritaðs, reynst með öllu ótæk og hefur haft slæmar afleiðingar fyrir efnahag landsins undanfarin 15 ár. Hún hefur haft af þjóðinni tugmilljarða króna í útflutningsverðmætum árlega, hún veldur þjóðfélaglegu ranglæti, hún hefur valdið hruni í fiskistofnum við landið og hún er að leggja af sjávarbyggðir um land allt með skelfilegu eignatjóni fyrir einstaklinga og þjóðfélagið allt.

Auk þess slitnar þráðurinn milli landsins og þjóðarinnar þegar byggðirnar leggjast af. Þegar fólk fer að setjast aftur að, kannski eftir áratugi, í landshlutum, sem nú eru að leggjast í auðn vegna þess að undirstaða afkomunnar þar - aðgangur að fiskimiðunum, er kominn í einkaeigu forréttindastéttar, mun það fólk ekki hafa tengsl við 11 alda sögu byggðarlaganna, ekki tengsl við landið, miðin og örnefnin eins og ef búsetan hefði verið samfelld. Hluti af þjóðararfinum mun glatast..

 Kvótakerfið, aflamarkskerfið, hefur fallið á prófinu á öllum sviðum: Það uppfyllir ekki skilyrði um félagslegt réttlæti, þjóðhagslega hagkvæmni, verndun lífríkis og fiskistofna - það er að rústa byggðir í landinu, skerða þjóðararfinn, það er að skemma eftirsóknarvert mannlíf um land allt - mannlíf sem gerir Ísland auðugra og skemmtilegra, jafnt fyrir Íslendinga sem erlenda ferðamenn.

 Unnt er að leiða auðskiljanleg rök að því að kvótastjórnun sé afleit aðferð til að stjórna fiskveiðum, jafnvel þó gætt væri jafnræðis við úthlutun kvóta. Því má líkja við náttúruhamfarir að gjafakvótakerfið var innleitt. Með því var óhemju auðæfum, kannski 400-500 millörðum króna, úthlutað til örfárra aðila, sem verja kerfið með kjafti og klóm. Átökin um gjafakvótann skyggja á alla almenna galla kvótastjórnunar en þeir eru margir og alvarlegir...."

"Helstu almennir gallar kvótastýrðra fiskveiða

 *Ósveigjanleg kvótasetning. ..."

*Brottkast og rjómafleyting...." 

  *Hliðartegundir ofveiddar eða hent..."

 *Verðfall í hafi..." 

*Kvótasvindl...." 

*Léleg nýting verksmiðjutogara . .. 

*Of eða vannýting miða ...." 

*Skekkja í gögnum. V..." 

 *Hrun fiskistofna..." 

 "Vert er að hugleiða að lífkerfi hafsins er "dýnamískt" Með því að tvöfalda veiðiálagið er ekki endilega verið að eyða fiskistofnum, heldur kannski fækka sjálfdauðum, ýta undir nýliðun vegna meira fæðuframboðs, minnka sjálfsátið og þörf fisks sem er búinn að ná mestri stærðaraukningu fyrir viðhaldsfóður, taka frá fuglum og sjávarspendýrum o.s.fr. Grundvöllur lífs í hafinu eru svif og þörungar. Framboðið á þeim stendur undir öllu æðra lífríki sem við erum að nýta í samkeppninni við ofantalda aðila sem fá lang mest í sinn hlut. ..."

*Ófullnægjandi vísindi. Ótrúleg kokhreysti er að reyna að ákveða nákvæmlega veiðiþol fiskstofna fram í tímann..." 

 Helsu gallar framseljanlegs kvóta

 *Þjóðfélagslegt ranglæti...." 

 *Samsöfnun kvóta...." 

 *Byggðaröskun...." 

*Óverðskuldaður gróði..." 

 *Skuldasöfnun - verri lífskjör...." 

*Nýliðun hindruð..." 

 *Hagkvæmni einkarekstrar skerðist...." 

 *Verri vistfræði...." 

 *Verra mannlíf...." 

*Meiri erlendur kostnaður...." 

*Erfitt að breyta til. E..." 

 

Niðurlag greinar Valdimars sem er skrifuð fyrir 13 árum: 

Sóknarkerfi hefur yfirburði yfir aflamarkskerfi

 Helsti valkostur í fiskveiðistjórnun við kvótakerfi er sóknarstýring sem getur verið með ýmsum hætti. Færeyingar voru komnir í kvótastýringu eins og við frændur þeirra en þeir báru gæfu til þess að átta sig tímanlega og taka upp sóknarkerfi sem virðist hafa þjónað þeim vel. Mikil umskipti til batnaðar urðu í sjávarútvegi hjá þeim við breytinguna. Fátt hindrar þá nú í að taka upp breytt kerfi ef þeir sjá sér hag í því.

Við Íslendingar ættum að skoða kerfi þeirra en leiða þó hjá okkur alvarleg mistök sem þeir gerðu í að hafa veiðileyfin framseljanleg. Við ættum því að skoða vel sóknarkerfi með svokölluðu lokuðu veiðileyfakerfi með óframseljanlegum veiðiréttindum (Limited Entry Non Transferable Licensing) og auðlindagjaldi af umframarði (auðlindarentu). Rækilega þarf að undirstrika orðið óframseljanlegum. Kanadamenn tóku upp lokað veiðileyfakerfi til þess að ná tökum á laxveiðum í sjó en höfðu veiðileyfin framseljanleg (Limited Entry Transferable Licensing) Notkun LETL-kerfis í stað notkunar LENTL- kerfis varð til þess, að mati Parcival Copes, að eyðileggja árangurinn í laxveiðum Kanada. Vert er að skoða hvernig LENTL-kerfi stendur gagnvart helstu kröfum sem gera á til fiskveiðistjórnunarkerfis. Gera verður þá kröfur til kerfisins að leiðin frá núverandi fiskveiðistjórunarkerfi sé nokkuð greiðfær en það virðist einmitt vera tilfellið. Einnig verður að meta hversu auðvelt væri að fá almenning og sérstaklega þá sem eiga að búa við kerfið til þess að skilja að hagsmunir þeirra gætu legið í því að taka þetta kerfi upp. Helstu kröfur sem gera verður til kerfisins eru eftirfarandi:

 1. Félagslegt réttlæti

 2. Standist stjórnarskrána

 3. Þjóðhagsleg hagkvæmni

 4. Verndun lífríkis sjávar og fiskstofna

 5. Byggðaþróun

 6. Almenn lífsgæði

 7. Aðlögunarhæfni frá núverandi kerfi

 8. Möguleikar til að breyta í nýtt kerfi ef það reynist ófullkomið

Að lokum vil ég leggja áherslu á að hafa verður í huga fyrir hverja fiskveiðistjórnunin er hagkvæm. Arður allra Íslendinga af fiskimiðunum skiptir máli. Tryggja verður að hann dreifist sem best. Jafnvel þó að sýnt yrði fram á að arður fiskveiðifyrirtækjanna væri mestur með lágmarkstengingu við íslenskt efnahags- og atvinnulíf er það í andstöðu við hagsmuni þjóðarinnar, eiganda auðlindarinnar. Eins og horfir í kvótastýrðum fiskveiðum Íslendinga gæti sú staða hæglega komið upp fljótlega að handhafar kvótanna sjái sér mestan hag af því að láta erlent láglaunafólk manna verksmiðjuskipin og að viðhald þeirra færi fram erlendis sem og önnur þjónusta við þau. Aflinn yrði fluttur til vinnslu þar sem vinnuaflið er ódýrast. Veiðiskipin kæmu lítið í íslenska höfn. Þá skiptu heimsins bestu fiskveiðimið þjóðina orðið litlu máli og lífskjörin yrðu að sama skapi verri."

Valdimar Jóhannesson 11.11. 2001

  Menn athugi að það eru heilar ritgerðir með rökstuðningi á bak við þau stikkorð sem ég tilfæri úr greininni.

Yfirburðir kvótagreifanna í fjármunum og afli til allra hluta gera það líklegt að kvótakerfið sé komið til að vera og verði aldrei breytt hvað sem einstakir baráttumenn segja annað.