Hæstiréttur kominn í hring ?

eftir dóm nr.3/2012.

Í þeim dómi dæmir meirihluti Hæstaréttar undir forsæti Markúsar Sigurbjörnssonar(forseta Landsdómsins yfir Geir Haarde) ásamt Garðari Gíslasyni, Jóni Steinari Gunnlaugssyni og Þorgeiri Örlygssyni á móti minnihluta Árna Kolbeinssonar, Ingibjargar Benediktsdóttur og Viðari Más Matthíassonar, lán tilgreint í íslenskum krónum og bundið gengi erlendra gjaldmiðla í texta lánsskjalsins vera erlent lán.

Þegar málið er skoðað í ljósi áður genginna dóma er ljóst að meirihluti Hæstaréttar virðist
kominn hringinn í svokölluðum gengistryggðum lánum. Hér eftir verða vandfundin
lán sem hægt er að fella undir ákvæði laga nr.38/2001.

Flestir lánssamningar um svokölluð" erlend lán" frá 2001 hljóða upp á erlenda
mynt, sem síðan skal skipt yfir í íslenskar krónur. Þegar borgað er af slíkum
lánum er erlenda upphæðin reiknuð í íslenskar krónur og greitt samkvæmt því. Hæstiréttur segir þetta núna vera viðskipti í erlendum gjaldmiðli.

Það skiptir ekki máli hvort erlendur gjaldeyrir var tekinn að láni vegna hverra viðskipta
og bankinn þarf því ekki að sanna að hann hafi verið að lán raunverulegan
gjaldeyri.

Það skiptir ekki máli hvort lántaki fékk nokkurn tíman erlendan gjaldeyri í hendur og hvort hann keypti eitthvað fyrir gjaldeyri frekar en íslenskar krónur.

Það skiptir ekki máli hvort hann skipti raunverulegum gjaldeyri í íslenskar krónur. Þær
krónur sem hann meðhöndlaði eru verðtryggðar með erlendum gjaldeyri hvað svo
sem lög 38/2001 segja. Þetta er núna erlent lán samkvæmt dómi meirihluta
Hæstaréttar og hvað sem fyrri dómum líður.

Markús Sigurbjörnsson og Garðar Gíslason höfðu hinsvegar áður dæmt svo í máli 153/2010
(ásamt Árna Kolbeins og Ingibjörgu Benediktsdóttur sem nú eru í minnihlutanum
og því í samræmi við fyrri afstöðu) :

"Af lögskýringargögnum er ljóst að ætlun löggjafans var að fella niður heimildir
til að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við gengi erlendra gjaldmiðla og
heimila einungis að þær yrðu verðtryggðar á þann hátt sem í 14. gr. laganna
segir.

Vilji löggjafans kom skýrlega fram í því að í orðum lagaákvæðanna var eingöngu mælt
fyrir um heimild til að beita tilteknum tegundum verðtryggingar,en þar var
ekkert rætt um þær tegundir, sem óheimilt var að beita. Lög nr.38/2001 heimila
ekki að lán í íslenskum krónum séu verðtryggð með því að bindaþau við gengi erlendra gjaldmiðla. Reglur 13. og 14. gr. laga nr. 38/2001 eru ófrávíkjanlegar, sbr. 2. gr. laganna, og verður því ekki samið um grundvöllverðtryggingar, sem ekki er stoð fyrir í lögum.

Fyrrnefnd ákvæði í 4. og 7. gr. samnings áfrýjanda og stefnda Jóhanns Rafns um
gengistryggingu voru því í andstöðu við þessi fyrirmæli laganna og skuldbinda
þau ekki stefndu af þeim sökum. Niðurstaða héraðsdóms verður því staðfest.

Minnihlutaálitið er athyglisvert þar sem svona mjótt er á munum. Þar segir:

"Í atkvæði meirihluta dómenda í máli þessu eru rakin ýmis ákvæði skilmála lánsins og atriði sem lúta að framkvæmd á greiðslu þess og greiðslum afborgana. Við teljum að þessi atriði breyti ekki framangreindu eðli lánsins að
það hafi verið í íslenskum krónum, en bendi til þess að
málsaðilar hafi komið sér saman um að klæða lánið í búning erlends láns enda
voru lánskjör slíkra lána hagstæðari en lána í íslenskum krónum á þeim tíma sem
samningurinn var gerður."

Þetta er líklega ástæðan fyrir öllum þeim "erlendu lánum" sem fólk var aðtaka. Það var einfaldlega á eftir þeim miklu lægri vöxtum á "gengistryggðum lánum" en innlendum þökk stýrivaxtastefnu
Seðlabankans. Það var ekki verið að lán neinum erlenda gjaldmiðla heldur bara krónur verðtryggðar með gengi gjaldmiðla. Bankamennirnir voru líklega sá aðilinn sem vissi að þetta var ólögleg verðtrygging. Almenningur vissi það fæstur. Um það snýst málið.

Nú hefur
Hæstiréttur tekið af flestan vafa um það að hvað sem líður lögunum 38/2001 um verðtryggingar þá eru þetta lán í erlendri mynt hverju sem menn áður trúðu. Það er allstaðar hægt er að finna ákvæði í texta sem segja annað eins og lántaki skiptir upphæðinni í íslenskar krónur og leggur á íslenskan krónureikning .

Allar varnir í málum sem þessum um gengistryggingar falla nú um sjálfar sig bönkunum í hag. Ekki mun almennt vera hægt að finna texta á lánssamningum sem ekki tala um erlendar myntir og síðan krónur með einhverjum hætti. Það skiptir ekki máli, bankarnir vinna. Væntanlega lýkur hér með málaferlum vegna gengistryggðra lána.

Hvað sagði ekki Vilmundur heitinn Gylfason? Kerfið sér um að verja sig.

Hæstiréttur er kominn hringinn.

Athugasemdir

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 19.6.2012 kl. 18:44]

Jú, þetta er sennilega rétt. Og ég sá þetta fyrir frá day one. Tóm hringavitleysa og orðhengilsháttur.