"Um krosstré eik og epli"

er fyrirsögn Reykjavíkurbréfs Morgunblaðsins. Fyrir þá vinstri menn sem tilheyra þeim "engum" sem lesa Morgunblaðið og ætla að ganga í Evrópusmabandið finn ég mig knúinn að vekja athygli þeirra á bréfinu.Þar segir:

"Svo bregðast krosstré sem önnur tré« er haft á orði bili einhver eða eitthvað sem traustast þótti. Þá er gefið að í krosstrén fari einungis eðalviður og hann sé andstæðan hreina við fúaspýturnar, sem engan burð hafa.

 Svissneskt efnahagslíf hefur þótt vera þannig tré. Þegar að spýtnabrakið þyrlaðist um allt fyrir tæpum 8 árum haggaðist Sviss ekki.

Enda hafði flest í því landi gengið eins og úrvals klukkurnar, sem það er frægt fyrir. Sviss hafði staðið hlémegin við tvær heimsstyrjaldir og hinum, hvorum megin víglínunnar sem þeir stóðu það og það sinni, þótt gott að vita af túnbletti í virkisgarði mesta fjallgarðs álfunnar, þar sem fjármunir ættu öruggt skjól, jafnvel á mestu ólgutímum. Á þessu græddu báðir og ekki bara þeir heldur ekki síður Sviss.

Sviss var ekki spurult land í bankaviðskiptum og það taldi sér ekki koma við hvort fé væri vel eða illa fengið, enda er flókið að skera úr slíku með óyggjandi hætti. Það er fleira götótt en ostar, segja þeir í Sviss.

Margur einræðisherrann átti sinn sérstaka lífeyrissparnað í bankahvelfingum í luktum fylgsnum byggðum á sama grunni og hafði haldið uppi Alpafjöllunum, án þess að kikna.

Annars konar glæpaforingjar af öllum stærðum og gerðum áttu sín misstóru hólf á sama stað. Og það áttu líka heiðarlegir menn, héðan og þaðan, sem ekki voru endilega að plata skattstjórann sinn. Sumir þeirra hurfu úr heimi áður en þeir gátu vitjað sjóða sinna og vegna pukursins fóru reikningsnúmerin og leyniorðin iðulega með þeim í gröfina, hvort sem það voru steypuklumpar fyrir utan hafnarkjaftinn í New York, skrautlegir fjölskyldugrafreitir í Mónakó og Madrid eða lágt leiði í Fossvogi.

Svissneskir bankar voru því ekki einvörðungu fjármálastofanir heldur jafnframt eins konar munaðarleysingjahæli fyrir fé, sem hafði farið endanlega á mis við eiganda sinn. Það fé var því ekki án hirðis, eins og mun hafa verið til á Íslandi, ef marka má umræðu, sem þar fór fram og var ekki vitlausari en önnur.

Það er ekki svo lítil flís af stórbrotinni sögu, sem hvelfingarnar geyma, og ekki hefur mátt á milli sjá, hvort þær eða lyklapétrar þeirra, virðulegir og flinkir bankamenn, kunnu betur að varðveita leyndardóma. Það er helst á síðustu árum sem Bandaríkjunum, í krafti síns styrks og stöðu, sem sjálfskipuð alþjóðalögregla, þegar þeim þykir það eiga við, hefur tekist að reka fleyga hér og þar í þagnarmúrana.

Eftir sem áður hefur Sviss, sem fjármálamiðstöð, enn nokkra sérstöðu. Þar er stjórnarfar stöðugra en í nokkru öðru lýðræðisríki, ríkidæmi mikið og öflugur seðlabanki.

Þegar stjórnvöld í Bern og Seðlabanki Sviss tilkynntu, við upphaf evrukreppunnar, að þau myndu ekki leyfa vantrú á evrunni, með tilheyrandi flótta yfir í svissneska frankann, að hafa nema takmörkuð áhrif á gengi hans, var því trúað. Ekki einungis sem nýju neti, heldur fremur eins og nýjum reglum, sem Sankti Pétur hefði birt um opnunartíma Gullna hliðsins næstu5-10.000 árin.

En í vikunni dró Seðlabanki Sviss yfirlýsingu sína fyrirvaralaust til baka. Frankinn hækkaði um 30%. Kenningar peningafursta sem staðist höfðu í áratugi ef ekki aldir gufuðu upp. Jötungripið í fjármálaheiminum, límið óbilandi, hélt ekki.

Fjöldi gjaldmiðlakaupmanna er sagður kominn í þrot eða laskaður mjög. Stórar fúlgur hafa sveiflast handa á milli. Orðspor svissneska seðlabankans verður seint samt aftur, segja þeir sem best þekkja til. Markaðsbréf tóku miklar dýfur. En áfallið stóð þó skemur en ætla hefði mátt. Bréfin eru byrjuð að rétta dálítið úr kútnum aftur, þegar þetta er skrifað. Það er ekki hin venjulega ástæða: Þegar bréf taka mikla dýfu sjá áhættumenn kauptækifæri. Ástæðan fyrir batanum er önnur og þýðingarmeiri nú. Hún er sögð sú, að nú er að koma 22. janúar. Þá vona menn að Draghi seðlabankastjóri evrunnar standi loks við hálfkveðnar vísur upp í ótvíræð loforð að hann muni áður en illa fari ræsa prentvélar myntarinnar, svo um muni. Það er ekki rétt að segja að við þessa atburðarás séu bundnar vonir. Menn þykjast vissir í sinni sök. Þetta hljóti að gerast og þá muni peningar, sem koma hvergi frá, flæða í stríðum straumum um alla Evrópu til að kaupa pappíra sem eru lítils virði, en seljandinn þurfi samt engu að kvíða. Sem sagt heimatilbúin Himnaríkisparadísarsæla í boði hússins.

Þjóðverjar hafa hingað til ekki samþykkt að slík naglasúpa verði elduð í þeirra potti. En nú spá margir því að sú staðfesta sé við það að bresta.

Það er talið mjög fátítt að tvö af mestu eðaltrjám í hinum fágæta skógarlundi krosstrjáa bregðist með svo stuttu millibili. Það er hins vegar alvanalegt með önnur tré.

Seinna krosstréð sem virðist við það að bregðast er frú Angela Merkel, kanslari Þýskalands, hvorki meira né minna.

Það hafa allir þóst vita það lengi, að sullum bullum kokkamennska að hætti Marios Draghi sé eitur í beinum kanslarans og landa hennar flestra. En þrátt fyrir það og það, þótt sjálfur Stjórnarskrárdómstóll Þýskalands verði ekki skilinn öðruvísi en svo, að þýskum stjórnvöldum sé að stjórnarskrá með öllu óheimilt að standa að ákvörðunum sem knýja á í gegn um stjórn Seðlabanka evrunnar.

Allir vita nú, hvers vegna svissneska krosstréð, sem gert var úr sama eðalvið og krossbogi Williams Tells, brást í vikunni, svo brothljóðin heyrðust yfir Alpana þvera og endilanga, en hvorki bjöllukýr né bissnesmenn vildu trúa því sem þeir heyrðu. Krosstréð stóðst einfaldlega ekki lengur.

Þrýstingurinn var orðinn óbærilegur. Jafnvel fjárhirslur, sem búið var að moka í dag og nótt um aldir, gátu ekki andæft lengur.

En hvað ræður því, að veðbankar og braskarar hafa nú sannfærst um að hin máttuga Merkel sé að lenda í hinu sama og svissneski seðlabankinn?

Evruríkin eru í niðursveiflu, það blasir við öllum. Kreppan, sem hver »leiðtogafundurinn« af öðrum hefur sagt að væri búin, dýpkar sífellt. Hlutabréfamarkaðurinn, sem virtist vera að braggast aftur eftir svissneska áfallið, er ekki allur þar sem hann er séður. Hann hefur hlustað á loforð SE og Marios Draghis bankastjóra hans, sem sagði á miðju ári 2012 að bankinn myndi »gera það sem þyrfti« til að tryggja lok evrukreppunnar. Hvað eftir annað hefur Draghi sagt að hjálpræðið sem dygði væri nú rétt handan við hornið. En þegar svo er komið, að jafnvel þýski dráttarklárinn fer aðeins fetið, þegar hann á annað borð hreyfist, er ekkert handan við hornið lengur. Það verður ekki lengur komist hjá því að standa við stóru orðin. Markaðurinn er fyrir löngu búinn að »verðleggja« þessi loforð og færa þau inn í dálka sína, kredit-megin. Það er eitt af því fáa, sem eitthvað kveður að, sem færa hefur mátt þeim megin. Líði 22. janúar án þess að hljóð heyrist og síðan dynur frá prentvélunum, sem breyta skulu galtómi í gull, þá verður markaðurinn »að skila« þessum færslum til baka. Og hann á ekki fyrir þeim færslum. Og þá mun miklu meira fylgja í kjölfarið segir evrópska bankaelítan og það má í senn kenna ótta og ógnun í hreimnum.

Þremur dögum eftir hinn afdrifaríka 22. janúar eru svo grísku kosningarnar. Brussel bindur vonir við að með áróðursbarsmíðum og hótunum úr allri álfunni hafi tekist að hræða líftóruna úr grískum kjósendum, sem voru laskaðir fyrir. Þeir muni því áfram haltra hoknir undir oki AGS og ESB. Það er vel líklegt að svo kunni að fara.

En komi 22. janúar og fari hjá án þess að gulleggin gangi aftur af gervigæsinni í Frankfurt og ofan í körfur hinna gráðugu og mistæku, þá þarf naumast um að binda í Aþenu, segja hinir sérfróðu.

Angela Merkel eigi því ekki marga leiki í þeirri stöðu.

Kannski ekki neinn.

Hún sé sennilega fyrir löngu orðin skák og mát, þótt svo virðist sem svissneska skákklukkan sé enn að ganga á hana af heimsfrægri nákvæmni sinni.

»Who will tell her?« gæti Matteo Renzi, forsætisráðherra Ítalíu, spurt á sinni ítölskuskotnu ensku.

»Perhaps Tell,« gætu þeir svarað úr seðlabankanum í Bern.

Fróðlegt verður að sjá hvernig Matteo vinnur úr því svari."

Því er haldið fram að stór hluti Sjálfstæðisflokkssin vilji ganga í Evrópusmabandið. Enginn virðist nenna því að reyna að telja þá saman sem flykkjast til funda við Benedikt. Ég man vel handauppréttingarnar á Landsfundinum fræga þar sem þetta mál var afgreitt. Miklu minna en 5 % Landsfundar voru í Evrópuhópnum sem ætlaða að stela fundinum á lævísan hátt.

Svo hlustar mður á tvo hagfræðinga í Útvarpi og annan þeirra doktor halda því fram að víð Íslendingar séum að loka á Evrópusmabandið með því að hætta viðræðunum þegar hið sanna er að Evrópusambandið sleit þeim á ómerkingina frá Íslandi sem höfðu ekkert sjávarútvegsumboð og sagðist ekki geta sýnt á spil sín við þær aðstæður.

Það eru því engar aðildarviðræður í gangi af hálfu viðsemjandans. En við höfum engan Vilhjálm Tell til að skjóta eplið af hausum hinna trúuðu. Það eru allir svo hræddir við að skotið fari framhjá. Óviljandi eða viljandi. Þessvegna bara látum við frekar dumma.