Lúpínubreiðan bláa

stendur í blóma á holtum og hæðum í allt í kring um og líka innan höfuðborgarsvæðisins.

Þeir sem muna hvernig þetta leit um út um miðja síðustu öld geta vart trúað sínum eigin augum.Þá voru bar gróðurlausir melar, grjót og rofabörð ráðandi.

Allt þetta breyttist þegar lúpínan fór að breiðast út.Hún myndar samfelldar breiður sem nú standa í blóma. Lengi hafði vinstra fólkið horn í síðu hennar og gerðu jafnvel út flokka til að eyða henni. Sem betur fer fundust færri kommúnistar en fleiri lúpínur áður en sú fyrirætlun tækist. 

Ég sé að víða kemur upp birki og víðikjarr upp úr breiðunum. Lúpínan býr í haginn fyrir annan gróður.

Sú saga er til að Alaska-lúpínan hafi  komið til landsins eftir stríðið í vestisvasa Hákonar Bjarnason þá skógræktarstjóra. Hákon kom líka með Sitkagrenið og Alaska-Öspina sem nú hafa gerbreytt ásýnd bæja á Íslandi frá því sem áður var.

Ég man efir því að gárungar tóku dvergfururnar við Rauðavatn sem dæmi um það að Hákon og hans menn ætluðu  að rækta eldspýtur á Íslandi.Annað hærra myndi ekki vaxa á því landi veðra og vindgangs.

 Einn daginn þegar ég var að vinna hjá Einari G.E.Sæmundsen í Skógræktarfélagi Reykjavíkur sagði Einar við okkur að nú væri nóg komið.  Hann fór með okkur upp að Rauðavatni og lét okkur planta Sitka. Nú er samfelldur skógur af þessum trjám meðfram veginum fram hjá Norðlingaholti . Og viti menn, gömlu dvergfururnar frá 1905 eru enn á lífi á vatnsbakkanum og hafa ekki hækkað mikið ef nokkuð.

Ef maður keyrir Heiðmörkina frá Vífilsstöðum til Rauðhóla þá verður maður oft hissa hvílíkt afrek var unnið í að gera þetta friðland Reykvíkinga. Þar voru framarlega með Hákoni þeir Valtýr Stefánsson, Guðmundur Marteinsson og Einar Sæmundsen og margir aðrir áhugamenn.

Borgarlandið hefur gerbreytt um svip. Lundirnir við Bugðu eru einstaklega fagrir og ásýnd gatnanna í bæjunum er gerólík því sem var í mínu ungdæmi. Trjálundir prýða flesta húsagarða og eldspýtnabrandararnir eru öllum gleymdir.

Og lúpínubreiðan bláa bylgjast  í blænum hvarvetna meðfram ökuleiðunum frá þéttbýlinu.

Athugasemdir

[Rafn Haraldur Sigurðsson (IP-tala skráð) 2.7.2018 kl. 20:40]

Hvað gerirðu ef þú villist í íslenskum skógi?

Svar: Þú stendur upp.

Svona voru brandararnir í mínu ungdæmi. Þetta á varla við lengur.

[Jón Valur Jensson, 2.7.2018 kl. 23:40]

Halldór, þú endar þetta lúpínuhjal nánast með skáldlegri mælgi, en hvar hefurðu séð hana víkja fyrir öðrum gróðri? Kæfir hún ekki berjalyng, fjalldrapa og sjálfsáið birki á viðkvæmu skeiði og margar blómjurtir?

Ekki sé ég eftir því sem ég hef rifið upp af henni til að halda landi hreinu.

[Halldór Egill Guðnason, 3.7.2018 kl. 01:09]

 Fátt er svo með illu illt, að ei boði gott. Lúpínan tekur sig býsna vel út í suddanum og er í raun eina merki þess að hér á suðvesturhorninu sé sumar. Nyti hennar ekki við, gæti allt eins verið komið haust, eða sumar sem aldrei kom. Sumstaðar gerist hún full ágeng og þá má að sjálfsögðu bregðast við útbreiðslu hennar.    

 Sem sakir standa þykir tuðaranum aðeins fallegt að líta yfir blámann í hlíðum Úlfarsfells  og Grafarholts. Verst hvað þessi fallega jurt stendur stutt í blóma. Vona bara að sólargeislar nái að magna blámann meðan hann er í hámarki.

 Góðar stundir, með kveðju að sunnan.

[Halldór Jónsson, 3.7.2018 kl. 07:17]

Jón Valur:

"Kæfir hún ekki berjalyng, fjalldrapa og sjálfsáið birki á viðkvæmu skeiði og margar blómjurtir?"

Farðu bara upp að Rauðavatni og líttu upp í brekkuna.

Þeta eru alhæfingar. Ég sé hana lifa með bláberjalyngi

[Halldór Jónsson, 3.7.2018 kl. 07:23]

Hvort viltu frekar , samfellda lúpínubreiðu eða stöku lyng innan um urð og grjót?

[Jón Valur Jensson, 3.7.2018 kl. 13:17]

Svarið er einfalt, Halldór: fremur stöku lyng innan um urð og grjót heldur en samfelldar lúpínubreiður á sama stað. Hvernig ætlar þú að komast gangandi um landið, þar sem eru samfelldar lúpínubreiður, hávaxnar og valda því, að þú sér varla fótum þínum forráð, hún hylur allt, steina jafnt sem sprungur, sem þú getur auðveldlega fótbrotið þig á, eða ætlarðu að njóta þín við náttúruskoðun með því að ana þar áfram í gegnum slíkar breiður, hálftíma eftir hálftíma? Nei þú verður orðinn leiður á því eftir 5-10 mínútur!

Lúpínan barst í tal með mér og fyrrverandi mági mínum í liðinni  viku. Orð hans sátu í mér, og nú hringdi ég í hann, Kristján Vídalín Jónsson, enda er hann lærður skrúðgarðyrkjumeistari úr Garðyrkjuskólanum í Hveragerði, og nú fékk ég fleira að heyra.

Hann benti mér fyrst á Heimsendi, svæði sunnan- eða suðvestanvert við Elliðavatn. Þar var, á holtinu, mjög gjöfult berjatökuland Reykvíkinga. Nú, 25 árum seinna, er þar ekkert nema lúpína!!

Í Þórsmörk, í Goðalandi, hafði skriða myndað sár í landið. Þar tóku einhverjir bjánar sig til, útivistarmenn, og sáðu lúpínufræi í sárið. 40 árum seinna er þar ekkert nema lúpína og hefur breitt úr sér kílómetrum saman í báðar áttir hvorum megin við.

Lúpínan átti að vera góð til að græða upp sanda, hún rykbindur jú sandinn, skilur eftir köfnunarefni og bætir þannig jarðveginn, en þó þarf að fara þar varlega. Í Skaftafelli fóru einhverjir að sá lúpínu, sem fór svo af stað á fullu, unz menn sáu, að þetta átti alls ekki við okkar íslenzka landslag þar, og var þá eytt milljónum króna í að uppræta hans, hún slegin, rifin upp, komið í veg fyrir að hún sáði sér og jafnvel eitrað fyrir henni, og var eytt í þetta mörgum milljónum af ríkisfé, en allt kom fyrir ekki, menn gáfust upp á því stríði, enda geymast fræ lúpínunnar árum saman í jarðvegi.

Lúpínan eyðir með tímanum öllum undirgróðri, eins og lyngi, fjalldrapa og eini, eyðir því sem landið hefur tekið sér þúsundir ára að búa til. Lúpínan er eins og Spánarkerfillinn aðsópsmikil aðskotaplanta og virðir ekki flóru landsins, hagar sér í raun í raun eins og illgresi, en "Spánarkerfillinn tekur hana í nefið og er alveg djöfull við að eiga," sagði hann. Eins er íslenzka hvönnin (sú góða lækninga- og bragðbætandi jurt) nokkuð hörð af sér, hún var landnemi hér, en fer hægar yfir en þessar skæðu plöntur.

Því fer fjarri, að lúpínan vaxi bara á söndunum, það var rangt sem sumir héldu, að hún gengi ekki á annan gróður. Líttu á Skorradalinn: þar hafa eflaust einhverjir sumarbústaðamenn byrjað að sá fyrir lúpínu, og nú er hún komin þar um allt, jafnvel upp í hæstu fjöll, og víða breiðir hún úr sér um Borgarfjörð!

Brúarhlað við Hvítá (eystra), með gljúfrum sínum og klettum, er einn tilkomumesti staður landsins, líttu á Hvítárbók Hjálmars R. Bárðarsonar um það, en nú er lúpínan byrjuð þar á fullu, jafnvel á klettunum, og eftir nokkur ár sjáum við ekki lengur klettana!

Lúpínan er að gjörbreyta landslaginu, og merkileg má hún vera, þessi blámaást þín og annarra, Halldór, að þið viljið setja þennan mikla trafala í veg göngumanna víða um land. En þetta var boðað nánast sem trúarbrögð, en er "verra en nokkur trúarbrögð," sagði Kristján.

Við erum búnir að tapa stríðinu við lúpínuna, sagði hann, að fenginni reynslu, og það getur tekið aldir, að hún fari að gefa eftir fyrir öðrum gróðri. En vonandi láta menn það sem mest ógert úr þessu að dreifa lúpínufræjum þar sem þau eiga ekki heima, nógu slæmt er að hún sái sér sjálf.

[Sveinn R. Pálsson, 3.7.2018 kl. 23:27]

Bíðum og sjáum hvort lúpínan eignist ekki náttúrulega óvini sem munu halda henni í skefjum. Segja má að kerfillinn sé slíkur óvinur og einnig eru komnar lirfur sem herja á lúpínuna. Þetta er rétt að byrja, en gagnleg er hún blessuð lúpínan, við það að koma gróðurfarinu í betra horf.

[Pétur Halldórsson (IP-tala skráð) 4.7.2018 kl. 11:39]

Lúpínan hörfar. Það er alveg víst. Hefur til dæmis verið rannsakað í Heiðmörk með vísindalegum hætti. Þar er gras- og skóglendi að taka við af henni. á Keldnaholti sést að stöku trjáplanta er að stinga sér upp úr lúpínunni. Þar verður skógur af sjálfu sér sem hefði tekið miklu lengri tíma án lúpínunnar. Þar sem lúpínan sáir sér, þar er rofið land og rýrt. Við mennirnir höfum rýrt landið með aldalangri beit. Hvor glæpurinn er stærrri, að eyða meirihluta gróðurlendis landsins og skilja afganginn eftir rýran og í sárum eða sækja nytjaplöntu sem flýtir fyrir að landið nái sér á ný?

http://www.visir.is/g/2011111209017