Jón Kristjánsson

fiskifræðingur er með merkustu náttúruvísindamönnum landsins. Hann hefur hinsvegar aldrei runnið almannaslóð eða legið á skoðanaágreiningi sínum við viðurteknar kenningar í fiskimálum. Hann hefur því sætt nokkurri útlegð og sniðgöngu þeirra kollega sinna sem halda uppi hinum viðurteknu skoðunum um veiðitakmarkanir.

Blasir ekki við að núverandi kvótaeigendur beita kerfinu til að halda uppi verðinu með framboði eftir sínum hentugleikum? Er ekki hugsanlegt samspil þarna á milli stjórnmálaaflanna í öllum flokkum  sem styðja kerfið gagnrýnilaust og þeirra ofurríku sem hafa eignast fiskveiðiauðlind Íslands? Þú klappar mér og ég klappa þér?

Ég verið þeirrar gæfu aðnjótandi að vera samtímis Jóni í Sundlaugunum í Laugardal um langan aldur og fræðst af honum um náttúrufar.

Jón hefur haft þær kenningar að villtir stofnar dýra þurfi hæfilegt grisjunarálag til að vöxtur og viðgangur tegundarinnar geti náðst.

Of mikið beitarálag á fæðustofna valdi fækkun í stofninum vegna ónógs fæðuframboðs fyrir aukinn fjölda.

Íslenskir bændur hafa lengi vitað að afrétturinn ber aðeins ákveðinn fjölda. Venjulegir hestamenn vita að haginn ber aðeins ákveðinn fjölda hrossa á beit. Annars verður allt uppnagað og hrossin missa hold.

Jón hefur því haft ákveðnar skoðanir á því að ákveðið veiðiálag sé nauðsynlegt á hvaða miðum sem er, eigi beitarstofnar að vaxa og gefa af sér aukið magn lífmassa. Hrygningarstofninn sé ekki mælikvarði á veiðihorfur ef ekki sé séð um að grisja til þess að hver aféti ekki annan og éti jafnvel undan sér, hvort sem eru svín eða fiskar. 

Þetta finnst leikmönnum nokkuð rökrétt.

Það vakti því athygli bloggarans að Jón fjallar einmitt um sýnikennslu í þessum fræðum á bloggsíðu sinni. Þar segir hann m.a.:

"Tilmælin um að sleppa sem mestu af fiski til að hrygningarstofninn verði sem stærstur bera merki um vanþekkingu og þau trúarbrögð að fleiri hrogn gefi meiri nýliðun.

Sýnt hefur verið fram á að hæfileg hrygning gefur betri árangur en of mikil hrygning. Þetta skýrist af því að þegar of mikið er af seiðum verður mikil samkeppni sem veldur hægum vexti og miklum afföllum. Einn mælikvarði á stærð hrygningarstofnsins er lengd 0 grúppu seiða, og reyndar fleiri aldursflokka, að hausti.

Vöxtur er þéttleikaháður og stærð seiða að hausti er því mælikvarði á stærð hrygningarstofnsins. Þegar vart verður við nýklakin seiði í júlí (S-lands) eru þau um 3 cm en þau vaxa hægt og í flestum ám ná þau varla 4 cm fyrir haustið.

Í Leirvogsá er meðallengd 0+ seiða á fiskgenga hlutanum fyrir neðan Tröllafoss 3.7 cm og 0.5 g. Þar er hrygningarstofninn á að giska 10-15 hrygnur/km.

Ofan við Tröllafoss var sleppt 11 hrygnum í fyrra og 7 hrygnum í hitteðfyrra á 3 km kafla. Það svarar til 2-3 hrygna/km. Þar eru 0+ seiðin 5.4 cm og 1.5 g, þrisvar sinnum þyngri en á fiskgenga hlutanum fyrir neðan fossinn. Fjöldi seiða á botnflöt var svipaður ofan og neðan við Tröllafoss, 50-200 seiði /100 m², en lífþyngd meiri ofan fossins vegna þess að seiðin voru miklu stærri.

Trúarbrögð í veiðiráðgjöf

Veiðisókn í laxveiðiám hefur minnkað mjög mikið frá því sem hún var fyrir 15-20 árum. Maðkaveiði hefur víðast verið lögð af, en menn muna enn þann tíma þegar eftirsókn var að komast í veiði eftir fluguveiðitíma útlendinga. Þá komu iðulega 3-400 laxa holl og engu var sleppt. Nú er um og yfir 80% laxa sleppt, og öllum sem eru stærri en 70 cm. Vekur það upp þá spurningu hvort öll þessi friðun í nafni laxaræktar sé ekki að valda því að veiðin fari minnkandi. Víst er að þar sem mestu er sleppt eykst ekki veiðin þótt laxar séu "veiddir" oftar en einu sinni.

En veiðiráðgjafarnir á Hafró eru ekki að huga að þessu. Þeir eru alveg fastir í trúarbrögðunum, veiða minna núna til að geta veitt meira seinna."

Ég minnist þess að þegar meirihluti bænda við Tungufljót neðan Faxa bundust samtökum um að stofna sérstaka veiðideild fyrir stilstuðlan Árna Baldurssonar í Laxá.

Við efasemdarmenn fengum þá Jón á Stofnfundinn og gaf hann þar það álit að Tungufljót hefði ekki náttúrleg skilyrði fyrir lax. Ef þau væru fyrir hendi þá væri laxinn þarna og hefði alltaf verið. Svo er ekki og tiltók Jón  að vatnið væri líklega of kalt og  gróðursnautt sem uppeldisstöðvar sem lax kysi sér.

Hinsvegar væri hægt að setja á stofn Hafbeit í því með stórkostlegri seiðagjöf sem Árni Baldursson væri sérfræðingur í frá Rangá. Ekki hlustuðu aðrir bændur mikið á þetta sem þeir kölluðu Bergstaðaraus og sögðu að Árni myndi rækta upp sjálfbæran laxastofn í Tungufljóti. Mikill ófriður spannst af stofnun deildarinnar meðal landeigenda vegna lögmætis hennar.

Samningar við Árna voru gerðir og hann sleppti meira en hundrað þúsund seiðum árlega í fljótið. Tungufljót varð ein mesta laxveiðiá landsins árin á eftir. Þá blandaði Veiðifélag Árnesinga sér í málin og seiðagjöfin féll niður í óverulegt magn. Eins og við manninn mælt féll veiðin í Tungufljóti niður í nær ekki neitt og hefur verið svo síðan. Landeigendur hafa engar tekjur haft af fljótinu síðan þetta var. En þarna er enn hægt að gera stórkostleg verðmæti ef fólk næði saman sem það gerir ekki vegna yfirstandandi deilna og fjandskapar sem af hefur spunnist. En fyrir dómstólum eru mörg mál í gangi hverju sé um að kenna.

Laxinn útrýmdi náttúrlegu bleikjunni sem verið hefur verið hefur í Tungufljóti frá örófi alda og hefur fljótið verið ördautt um mörg ár sem ekki eykur á vinskapinn milli fólksins við við fljótið. Jón Kristjánsson hafði því rétt fyrir sér í öllu sem hann sagði fyrir um á stofnfundinum.

Jón Kristjánsson er óþreytandi við að halda sínum skoðunum fram.  Á hann hefur verið hlustað í öðrum löndum með góðum árangri en á Íslandi hefur hann sætt einskonar útlegð frá öðrum vísindamönnum sem flestir eru ríkisstarfsmenn og eru greinilega óttaslegnir við að samsinna skoðunum öðrum en þeim viðurteknu.Jón hefur verið því í harkinu áratugum saman og á honum sannast að enginn er spámaður í sínu föðurlandi.

Bloggari þakkar Jón fyrir áratuga vinskap, fræðslu og skemmtun.Hann hefur skammað Jón fyrir að skrifa ekki eitthvað af þeim doktorsritgerðum í líffræði sem hann er með millieyrnanna og setja þrykk.

 

 

Athugasemdir

[Halldór Egill Guðnason, 11.10.2019 kl. 00:46]

 Tek undir hvert orð þitt, nafni. Færi betur ef hlustað hefði verið meira á það sem Jón hefur fram að færa í fiskifræðinni, en ekki eilíflega farið eftir steingeldum exelguttum og reiknilíkönum, sem sannast sagna hafa að litlu gagni komið gegnum árin. Fyrir vikið hafa milljarðatugir, ef ekki hundruðir, glatast fyrir þjóðarbúið.

 Góðar stundir, með kveðju af Grænlandsmiðum.