Heimastjórn, fullveldi og sjálfstæði – og menningararfur

 

 

Vilhjálmur Bjarnason, hann Villi Bjarna eins og sem þjóðin þekkir hann,hefur það fram yfir okkur marga blekbullara sem viljum láta ljós okkar skína, að geta staðið fótum í bókmenntum jafnt sem hagfræði.

Villi skrifar á föstudag gott yfirlit yfir kafla úr menningarsögu okkar og rekur á skemmtilegan hátt hvernig sérviska okkar fléttast saman við málefni líðandi stundar.

Hann tæpir þar á gjaldmiðlinum okkar og spyr hvort við þurfum að skipta.

Ég hef ekki komið auga á það hvernig við Íslendingar gætum framkvæmt slíkt með svo marga Seðlabanka starfandi í landinu. Félag Flugumferðarstjóra, Hjúkrunarfræðinga, Náttúrfræðinga, Eflingu og 200 félaga röð sem öll eru með stöðvunarvald og gíslatökuheimildir. Hver horfir á hinn og býður upp á höfrungahlaup vegna leiðréttinga sem gera þurfi á taxtamálum.

Menn horfa á Þýzkaland og spyrja sig af hverju þeir fari  ekki í verkföll og hækki kaupið í stað þess að dragnast með stöðugt verðlag og hófsemi í hækkunum? Hvað valdi því að þeir geti flutt út lúxusbíla og allan andskotann þegar enginn geti neitt nema emjað?

Tekið við milljón kalli af flóttamönnum og komið þeim fyrir á sósíalnum eins og að við myndum gleypa tvær tugþúsundir flóttamanna og kyngt þeim?

Látið okkur hafa það?

En Villi skrifar betur en ég get gert:

                                        Heimastjórn, fullveldi og sjálfstæði – og menningararfur

 

„Aldrei er of mikið rætt um fullveldi og sjálfstæði þjóðar. Það er heldur of mikið talað um andlag þessara hugtaka, það er þjóðina, sem nýtur fullveldis og sjálfstæðis. Það er jafnvel erfitt að skilgreina þjóð.

Hefur þjóð eitthvað með sameiginlegan uppruna að gera? Verður þjóð skilgreind með erfðagreiningu?

 Á að skilgreina þjóð eftir sameiginlegum hagsmunum? Eru þeir sem „eiga“ fiskveiðiheimildir og þeir sem ekki „eiga“ fiskveiðiheimildir tvær þjóðir? Er þjóð eitthvert safn af fólki, sem hefur sameiginlega tungu?

 Land þjóð og tunga, þrenning sönn og ein,

þér var ég gefinn barn á móðurkné;

ég lék hjá þér við læk og blóm og stein,

þú leiddir mig í orðs þíns háu vé. (Snorri Hjartarson)

 Sá er þetta ritar vandist við það í æsku, við lestur Íslandssögu, að Ísland og íslensk tunga hefðu aðeins átt óvin af einum uppruna, það voru Danir og dönsk tunga. Næsta ógn sem kom til sögunnar var útvarpsstöð varnarliðsins með ensku og 1958 birtist einn óvinur enn, það voru Bretar og breskir veiðiþjófar.

Reyndar var það um aldir að Íslendingurinn þoldi vel hvers kyns köpuryrði, nema ef til vill að hann væri talinn danskur.

Laugi í Silfurtunglinu, nóbelsskáld og verðandi stórmeistari

Hann Laugi í Silfurtunglinu sagði eitt sinn: „Við Íslendingar erum lítil og fátæk þjóð, og allir útlendingar halda að við séum skrælingjar, og þessvegna hef ég sagt: ef við getum einhverja ögn af einhverju tagi, alveg sama hve lítið það er, þá eigum við að vera það í augum als heimsins.“ Þannig þótti lýðveldinu gott að sýna Evrópu eldgos í Heklu á fyrstu árum þess.

Þess vegna hefur sá er þetta ritar velt upp því álitamáli hvort Ísland og íslensk þjóð hafi fyrst orðið frjáls og fullvalda um áramótin 1955 og 1956, en þá hafði Halldór Kiljan Laxness hlotið bókmenntaverðlaun Nóbels og Friðrik Ólafsson teflt til sigurs á skákmóti í Hastings, en í orrustunni við Hastings bar Vilhjálmur hertogi af Normandi sigurorð af Haraldi Góðvinssyni konungi Engilsaxa árið 1066. Vilhjálmur sigurvegari og Friðrik gerðu jafntefli.

Nóbelsskáld og verðandi stórmeistari gerðu Ísland að þjóð meðal þjóða.

Afkoma þjóðar

 Það er merkilegt að lesa sér til um stjórnarfar á heimastjórnarárum, í aðdraganda fullveldis. Öll stjórnmálabarátta einkenndist af afstöðu til Dana. Þeir voru mestir sem höfðu afdráttarlausasta afstöðu til Dana og danska konungsins. Enda fór það svo að Kristján X konungur var orðinn hundleiður á Íslandi og Íslendingum. Konungi kvað hafa sárnað þegar Ísland lýsti yfir sjálfstæði á meðan Danmörk var hernumin af Þjóðverjum. Reyndar tóku Íslendingar aldrei mark á konungum, nema fjallkóngum

Á heimastjórnarárunum þótti það mest og best í stjórnmálum að vera skáld eða eiga til skálda að telja. Virtist sem helst væri hugsað um kaffi og kvæði. Heimastjórn einkenndist af skelfilegu stjórnarfari.

Það er aldrei talað um á hvern veg afkoma þjóðarinnar yrði. Hvernig átti þessi hópur, sem átti sameignlega tungu, að lifa af í landinu? Það er helst að Sveinn Björnsson, síðar fyrsti forseti Íslands, gerði sér grein fyrir því hvað þyrfti til í landinu til að iðnvædd þjóð, þjóð sem var að skríða út úr landbúnaðar- og skútualdarsamfélaginu, gæti lifað af. Lögmaðurinn Sveinn vissi hvað þyrfti til að viðskiptasamfélag gæti þrifist

Fljótt kom í ljós að Ísland taldi sig ekki þurfa að fara að háttum siðaðra manna í viðskiptum eftir að frjáls viðskipti urðu almenn í heiminum með tilkomu alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Útlendir peningar voru alltaf taldir dýrmætir vegna þess að gengi innlendra peninga gagnvart útlendum peningum var helst alltaf rangt skráð.

 Þjóð og menningararfur

Það hefur ávallt verið hægt að sameina þjóðina gegn útlendingum vegna ógnar. Icesave var gott sameiningarafl þegar þjóðin hafði tapað á heimsmóti í fjármálaheiminum. Barátta gegn þorskveiðum Breta umhverfis landið var auðveld leið til sameiningar. Bretar flúðu með togara og herskip.

Arfur þess umkomulausa drengs úr Dölum, Árna Magnússonar prófessors, var notadrjúgur til sameiningar. Handritasafn hans, safn íslenskra handrita frá fyrri öldum, var í stofnun, sem við hann var kennd í Kaupmannahöfn. Það þótti Íslendingum afleitt. Heimkoma menningararfsins, sem fólginn var í handritunum í Árnasafni, var viðburður. Þjóðin hélt niður á hafnarbakka til móts við handritin. „Vær så god Flatøbogen“ dugði ekki til að halda lífi í ríkisstjórn.

Svanir Jóns Stefánssonar

„Myndin Svanir, frá 1935, er tvímælalaust eitt af öndvegisverkum Jóns Stefánssonar og jafnframt eitt stærsta verkið hans. Okkur gefst tækifæri til að skoða list Jóns í öðru samhengi, þegar við getum sýnt þetta höfuðverk hans.“

Svo mælti dr. Ólafur Kvaran þegar danska hirðin færði þjóðinni þetta öndvegisverk Jóns Stefánssonar árið 2004. Þá færðu Danir þjóðinni menningararf 20. aldar eftir að hafa fært íslensku þjóðinni menningararf fornaldar til sameiginlegrar varðveislu.

 Íslendingar heiðruðu drottningu sína með því að færa henni málverkið að gjöf 1935.

 Heyrið vella á heiðum hveri,

 heyrið álftir syngja í veri:

Íslands er það lag.

 Heyrið fljót á flúðum duna,

foss í klettaskorum bruna:

Íslands er það lag. (Grímur Thomsen)

Hvað er þá eftir í Danmörku?

Fullveldi og sjálfstæði

Fullveldi og sjálfstæði byggist á því að þjóðin og valdamenn semji sig að háttum siðaðra þjóða. Fullveldi og sjálfstæði felst einnig í því að geta gert frjálsa samninga við aðrar þjóðir, jafnvel þótt í slíkum samningum felist að einhverju marki gagnkvæmt framsal sjálfsákvörðunarréttar. Seturéttur í alþjóðastofnunum er af sama toga. Þjóð er fullvalda með aðild að alþjóðastofnunum og atkvæðisrétti. Velferð þjóðar byggist á frjálsum viðskiptum og frjálsum samningum. Einn hluti fullveldis er að eiga gjaldmiðil sem nýtur trausts meðal annarra þjóða

Takist ekki að skapa þetta traust vegna innra ójafnvægis og smæðar hagkerfis kann lausnin að felast í stærra myntsvæði. Aðrar þjóðir hafa valið þá leið þótt stærri séu. Enginn efast um fullveldi þeirra.“

Ég kem ekki auga á það, að Svíar séu yfir sig spenntir að fá að fleygja sænsku krónunni fyrir Evruna né að Dönum hafi legið á nema með brögðum. Ég þekki ekki aðstæður  víðar. En ég veit ekki hvernig Vilhjálmi gengi að sannfæra Eflingu um óþrot Evrubankans og almenning um vaxtalækkun nú þegar að verðbólgan á Evrusvæðinu er að toppa Ísland.

Er allt gull sem glóir? Krónan hefur nefnilega iðulega sýnt okkur að hún getur hækkað í verði við réttar aðstæður .

Dæmalaus kaupmáttarhækkun sem hér hefur orðið hefur ekki orðið til af sjálfu sér heldur af því að hagvöxtur á Íslandi hefur ráðist af öðrum föstum og atvikum en í landluktum Evrópuríkjum.

Heimastjórn, fullveldi og sjálfstæði – og menningararfur líka.