Beint á hausinn spjó?

Óli Björn Kárason úr bakaríinu á Sauðarárkróki  virðist hafa lært ýmislegt í rökhugsun á vegferð sinni þaðan.

Skyldu bakarofnar  vera eitthvað sérstakt þjálfunartæki fyrir pólitískt framhaldslíf?

Óli fjallar um grundvallarspurningu um skipulag fiskveiða. Eins margt og hægt er að velta fyrir sér þá verður ekki sagt að ekki hafi ýmislegt ekki verið reynt.

Flestar tillögur sem skjóta upp kollinum hafa það sameiginlegt að þær hafa verið reyndar áður í einni eða annarri mynd. Samt eru menn sífellt að velta útfærslum fyrir sér.

En í raun byggjast þær allar á spurningu um hvort handhafar kvótans séu að borga nógu mikið fyrir tímabundin afnot af því sem þeir ekki eiga.

Sem er fiskurinn í sjónum sem syndir um.

Flestir eru sammála um að ekki megi veiða of mikið í einu svo að hann klárist ekki.

Þeir erm eru að veiða hann núna eru að gera það á grundvelli gamals regluverks sem byggir á misvitrænum undirstöðum sem margir virðast reiðubúnir að kippa rökfræðinni undan.

Óli Björn má eiga það að hann fer yfir þetta mál af skynsemi og tínir til rök með og á móti.

Á móti eru margir spekingar tilbúnir að rakka niður núverandi fyrirkomulag og finna því flest til foráttu. En handfastar tillögur um hvað annað eigi að koma í staðinn eru deiluefnið.

Hvað annað er betra?

Kratastirni eins og Sigmndur Ernir halda því fram að arðsemin og réttlætið  verði allt stórum betra verði þeim falin stjórnunin og úthlutunin.

En aðrir láta sér fátt um finnast.

Óli Björn skrifar í dag:

"íslenskum efnahagsmálum í upphafi níunda áratugar síðustu aldar. Barist var við króníska verðbólgu og erlenda skuldasöfnun. Útflutnings- og samkeppnisgreinar voru reknar með miklum halla, enda hækkaði framleiðslukostnaður langt umfram það sem gerðist í helstu viðskiptalöndum. Kjarabætur launafólks brunnu upp á báli verðbólgu og skuldir hækkuðu. Helsta stjórntæki í efnahagsmálum var gengisskráning íslensku krónunnar, sem var ákveðin af ríkisstjórn en ekki Seðlabanka.

Stefnan í peningamálum tók mið af afkomu sjávarútvegs – mikilvægustu atvinnugrein landsmanna. Væri hann rekinn með tapi var gengið fellt til að koma honum upp fyrir núllið. Auðlindum sjávar var sóað og sóknarkerfi og pólitísk miðstýring leiddi til offjárfestingar. Lítill sem enginn hvati var til hagræðingar, aukinnar vöruþróunar eða áhættudreifingar. Spekúlantar töldu að eina færa leiðin til að spá fyrir um framtíðina – gengi íslensku krónunnar – væri að fylgjast með fundum og yfirlýsingum Landssambands íslenskra útvegsmanna. Fjármálakerfið var í heljargreipum opinberra afskipta enda að stærstum hluta í ríkiseigu og undir pólitískri stjórn.

Fyrir daga kvótakerfisins (1984) og framsals (1990) var helsta markmið stjórnvalda að tryggja að útgerðar- og fiskvinnslufyrirtæki næðu að skrimta í kringum núllið. Með millifærslum og gengisfellingum var undirstöðuatvinnuvegi haldið við hungurmörkin. Íslenskt efnahagslíf var gegnsýrt af millifærslum og pólitískum afskiptum til að standa undir óhagkvæmum, óarðbærum og ósjálfbærum sjávarútvegi. Fiskverð var ákveðið af opinberri verðlagsnefnd, olía fiskiskipa var niðurgreidd, sérstök afurðalán voru veitt. Starfræktur var úreldingarsjóður fiskiskipa til að gera útgerðinni kleift að leggja skipum enda höfðu sóknarkerfið og opinber afskipti ýtt undir offjárfestingu. Framkvæmdastofnun ríkisins var ætlað að hlaupa undir bagga með sérstakri fjárhagsaðstoð við útgerðarfyrirtæki, ekki síst bæjarútgerðir, sem voru á barmi gjaldþrots. Veikburða sveitarsjóðir héldu bæjarútgerðum á lífi og það dró úr möguleikum þeirra til að sinna nauðsynlegri þjónustu við íbúana. Um langan tíma var fyrirtækjum haldið uppi með neikvæðum vöxtum á kostnað annarra fyrirtækja og launafólks.

Veruleiki launafólks:

Gengisfelling

Veruleiki íslensks atvinnulífs en ekki síður launafólks var í sjálfu sér einfaldur; gengisfelling, gengissig og gengisaðlögun. Á sex árum frá 1980 féll krónan um nær 600% gagnvart dollar. Árin 1980, 1981 og 1982 var verðbólga alltaf yfir 50% og árið 1983 hækkaði verðlag um 84% og fór upp fyrir 100% á tímabili. Í nóvember 1980 kostaði mjólkurlítrinn fjórar krónur. Í sama mánuði 1985 var verðið 33 krónur – meira en áttföldun verðs. Fimm árum síðar hafði verðið hækkað í 65 krónur sem er rúmlega 16-földun á áratug. Bensín var ellefu sinnum dýrara, líkt og rafmagn, egg 15 sinnum og íslenskt brennivín rúmlega 14 sinnum dýrara. Frá 1980 til 1990 meira en 18-faldaðist verðlag á Íslandi.

Í ágúst 1982 var gjaldeyrisdeildum bankanna lokað í átta daga og gengi krónunnar ekki skráð í 12 daga. Aðeins fengust „nauðsynlegar yfirfærslur“ og þá gegn því að viðkomandi greiddi 18% aukagjald, sem yrði gert upp þegar búið væri að skrá „nýtt gengi“. Ríkisstjórnin greip til víðtækra efnahagsráðstafana og setti bráðabirgðalög. Gengið fellt um 13% og helmingur umsaminna verðbóta á laun skorinn af. Innflutningur skipa var stöðvaður og ákveðið að gengismunur sem kynni að myndast „vegna sölu á útfluttum sjávarafurðum skuli lagður inn á sérstakan gengismunarsjóð“ sem yrði varið til að styrkja sjávarútveginn. Draga skyldi úr innflutningi meðal annars með því að „takmarka lán til vörukaupa og kaupa á vélum og tækjum“. Til að milda höggið taldi ríkisstjórnin rétt að taka upp sérstakar láglaunabætur.

„Bjartsýnn“ á 50% verðbólgu

Þáverandi fjármálaráðherra sagði efnahagsaðgerðirnar vera með öðrum hætti en stundum áður þar sem um væri að ræða „samræmda lækkun verðbólgu“ sem „margir aðilar taka þátt í, ekki bara launamenn, heldur bændur, sjómenn, útgerðarmenn og verslunin“. Þannig væri byrðunum dreift vítt og breitt. Ráðherrann var nokkuð bjartsýnn á að með aðgerðunum væri hægt að halda verðbólgu í kringum 50% en hún stefndi að óbreyttu í 80-90% á nýju ári! Þetta gekk ekki eftir.

Með réttu má halda því fram að íslenskt efnahagslíf hafi verið komið að fótum fram. Undirstöðuatvinnugreinin var þurfalingur. Reksturinn herfilegur svo ekki séu notuð sterkari orð. Árið 1982 var 40% taprekstur af útgerðinni, 13% tap árið 1983 og 19% tap árið 1984.

Dr. Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri bendir á í grein sem birtist í Þjóðmálum árið 2016 að eftir að verðtryggingu var komið á árið 1979 hafi farið að þrengja að mörgum skuldsettum fyrirtækjum. Hrun þorskstofnsins árið 1989 hafi verið gríðarlegt áfall – útgerðin á leiðinni á hausinn og gæti dregið bankakerfið niður með sér. Níundi áratugurinn endaði því á umfangsmikilli björgunaraðgerð fyrir sjávarútveginn sem miðaði öðrum þræði að því að bjarga bankakerfinu sjálfu. Ásgeir segir að þá hafi orðið sú mikilvæga breyting að aflaheimildir urðu framseljanlegar árið 1990 og það hafi skapað grunn fyrir hagræðingu í greininni – hagkvæmari fyrirtæki keyptu út þau lakari. Sjávarútvegsfyrirtækin stækkuðu samhliða því sem skotið hafi verið stoðum undir mörg lítil og sérhæfð fyrirtæki. Hagræðingin, sem var lífsnauðsynleg, var hins vegar ekki án sársauka.

Með kvótakerfinu og framseljanlegum aflaheimildum var hægt en örugglega sagt skilið við kerfi sem var fjármagnað með lakari lífskjörum almennings. Við snerum baki við gjaldþrota kerfi sem ætlað var að halda lífi í óhagkvæmum og ósjálfbærum sjávarútvegi. Lokun gjaldeyrisdeilda er sem óljós minning okkar sem eldri erum. Stöðugar gengisfellingar á kostnað launafólks eru martröð þeirra tíma þegar systurnar Ofstjórn og Óstjórn réðu ríkjum. Bæjarútgerðir heyra sögunni til og íþyngja ekki sveitarsjóðum.

Góður ágreiningur

Arðbær sjávarútvegur hefur orðið „uppspretta helstu tækniframfara og nýsköpunar í hinu íslenska hagkerfi og samvinna fyrirtækja í sjávarútvegi, vísindasamfélagsins og yfirvalda hefur verið mikil og öflug,“ segir í ítarlegri skýrslu um stöðu og horfur í íslenskum sjávarútvegi og fiskeldi sem unnin var af óháðum sérfræðingum og kom út á síðasta ári. Í skýrslunni er dregin fram skýr mynd af þeim ótrúlegu möguleikum sem fyrir hendi eru á komandi árum, sé rétt á málum haldið. Framleiðsluverðmæti sjávarútvegs og tengdra greina var um 332 milljarðar króna árið 2019 og gæti aukist í 615 milljarða árið 2030.

Kvótakerfið hefur lagt grunninn að því að sjávarútvegur greiðir hærri gjöld til ríkissjóðs en nokkur önnur atvinnugrein og er eina atvinnugreinin sem þarf að bera sérstök auðlindagjöld. Nú bíðum við ekki lengur eftir að gjaldeyrisdeildir bankanna séu opnaðar eða ríkisstjórn taki ákvörðun um nýtt gengi krónunnar til að halda útgerð og fiskvinnslu gangandi.

Við tökumst á um hversu þungar álögur eigi að leggja á sjávarútveg umfram aðrar atvinnugreinar. Og að einu leyti er þessi ágreiningur góður. Hann er merki um hversu vel hefur tekist til við skipulag fiskveiðistjórnarkerfisins, sem er fyrirmynd annarra ríkja sem eru með sjávarútveg í sambandi við opinberar súrefnisvélar.

Eftir Óla Björn Kárason » Með kvótakerfinu og framseljanlegum aflaheimildum var hægt en örugglega sagt skilið við kerfi sem var fjármagnað með lakari lífskjörum almennings.

Óli Björn Kárason Höfundur er alþingismaður Sjálfstæðisflokksins."

Þetta með gjaldeyrisvandamálin á allt að leysa með því að slipta út krónunni fyrir Evru. Þá hverfur allt sem geðið gremur.

Það er bara ekki eins auðvelt að ákveða skiptigengið daginn sem yfirfærslan á að fara fram?

Hvað á  spariféið að kosta fyrir og eftir miklahvell? Hvað eiga heiniina að eiga og hvað eiga þau að skulda? Framhjá þessu skauta kratastjörnurnar eins og aukaatriði sé.

En er það svo?

Mun Sigmundur Ernir allsherjarráðherra leysa þetta?

Eins og kannski Elías Mar lýsti útreiðartúr Bárðar Daníelssonar :

"Í Håndevænding hott á dróg

hann hélt það væri ei risíkó

en resúltatið reyndist þó

að riddarinn beint á hausinn spjó."

Hefði einhver trúað því árið 1980 að gengi krónunnar gæti hækkað?

Athugasemdir

[Ómar Geirsson, 23.2.2022 kl. 13:49]

Óli er með þetta Halldór.

Aðeins sjálfseyðingarhvöt velmegunarinnar fær menn til að halda annað.

Síðan ættu menn að spyrja sig, hvaða tekjustofn þjóðarinnar hélt þegar kóvid skall á??

Svona þegar ferðamenn hurfu og áliðnaðurinn var við dauðans dyr.

Aðeins örvita heggur í höndina sem fæðir.

Kveðja að austan.

[Halldór Jónsson, 24.2.2022 kl. 03:55]

Situr einn með sollið fés

Seðlabanka Jóhannes

Fellir gengið 1., des

Fer þá allt til helvítes

[Ómar Geirsson, 24.2.2022 kl. 08:54]

Góð vísa Halldór, en það sem þið aurateljarirnir í Reykjavík skyldu aldrei var að það fór einmitt allt til helvítis þegar Jóhannes felldi ekki gengið.

Hann lærði enda skynsamur maður.

Kveðja að austan.

Ps.  Núna er þetta ekki félegt með félaga Pútín.