1957 aftur ?

Þegar ég var stúdent 1957 og ætlaði til Þýzkalands varð ég fyrst að fara með passann minn nýja og fá stimpil í hann hjá gjadheimtu bæjarins um að ég skuldaði ekki útsvar, síðan til Tollstjóra til að fá stimpil um að ég skuldaði ekki skatt. Þá mátti ég kaupa farseðil hjá Loftleiðum. Með hann í höndum mátti ég fara í Landsbankann og fá yfirfærslu á 1500 mörkum til þriggja mánað úthalds. 3.80 kr. markið. Tíkall á svörtum. Maður lagði ávísun inní Deutsche Bank í Stuttgart. Þeir greiddu ekki vexti á innistæðuna en tóku gjöld fyrir afnot reiknings og úttektir. Svo seldu þeir mér einu sinni nokkrar íslenzkar krónur og létu mig fá 10.50 fyrir markið. Og létu mig hafa formlega kvittun sem fór víða.

Það var blómlegur svartamarkaður á gjaldeyri á Íslandi á þessum tíma. Sumir fjáraflamenn reyndu að koma svona hringekjum í gang til að græða en gekk misjafnlega vegna tíðra póstþjófnaða.

Það voru viðbrigði að koma til Þýzkalands og vera látinn éta salat með öllum mat. Við vöndumst því vel. Sólarlandaferðirnar kenndu svo Íslendingum grasátið og pízzuþekkinguna auk kjúklingaátsins. Ekkert af þessu var daglegt brauð á Íslandi þessa tíma. Enda lýsir hann Jónas okkar Haralz hvernig hann var látinn heimila innflutning á jólaeplum í viðskiptaráðuneytinu haustið 1958.

Þjóðin var vön þessum sérízlenzku aðstæðum. Hér var giltu allt aðrar forsendur en annarsstaðr. Hér stjórnuðu félagshyggjuöflin, vöruskipti voru við Rússa og flestur innflutningur frá-Evrópu og fraið var á vörusýningar í A-Þýzkalandi, ekki í V-Þýzkalandi.Ekkert mátti nein ríkisstjórn gera nema fara uppí Alþýðusamband og fá leyfi.  Þegar þeir ráku Hermann á dyr með afsláttarbeiðni frá ríkisstjórninni féll vinstristjórn hans. Emilía  tók við og síðan Viðreisnarstjórnin. Þá kusu margir Sjálfstæðismenn Kratana sér þvert um geð til að viðhalda stjórninni. Skömmtunarnefndirnar og fjárhagsráð hurfu af sjónarsviðinu hægt og bítandi. Gjaldeyriseftirlitið var virkt lengi enn og það var ólöglegt að eiga útlenzkan pening. Ég fékk American Express kort 1981 held ég með því að lofa að nota það aðeins til að borga mat og gistingu. Það var ekki fyrr en Matti Matt varð ráðherra að þetta var leyft almennt í útlöndum. Þá urðu Íslendingar fyrst menn með mönnum fannst manni.

Nú erum við aftur horfnir á fornar slóðir. Nú starfa úthlutunarnefndir sem hlýða á erindi manna sem vilja fá útlenzkan aur. Örfáir sparisjóðir eru í gangi en aðeins  ríkisbankar starfa í landinu og lokað er á úttketir og gjaldeyri.

Ríkisstjórnin hefur  sjálfsagt staðið sig allvel við þær styrjaldaraðstæður sem ríkt hafa og tekið þunga brotsjói.  En þjóðfélagið er breytt til langframa. Það verður langt þangað til að viðskiptafrelsi verði endurreist á Íslandi. Trú almennings á fjármálastofnunum og almennningshlutafélögum hefur beðið hnekki og verður lengi að ná sér. Litlar ljótar einokunarklíkur lifna við og læðast að almenningi. Mjólfurmafían hækkar um 10 % og Orkumafían um 11 %. Ríkisstjórnin gerir ekkert í þessu sem hún ætti þó að geta þegar allur almenningur  er í basli.

Jónas Haralz lýsir síðustu stóru kreppunni 1931 sem stóð til 1960 með hléum. Síðan voru margar kreppur, eins með landflótta til Ástralíu og Svíþjóðar 1968, osfrv. Þessa kreppu  sem byrjaði í þessum bankaósköpum sáu fáir fyrir nema í martröðum sínum. Framundan er víst kaldur vetur hjá hnípinni þjóð. Fæstir núlifandi þekkja alvöru kreppu. Látið hina elstu lýsa kreppunni miklu til þess að skilja hvað hún er agaleg.Sjáið myndir frá Ameríku á Wikipedia um ástandið þar í stóru kreppunni. Þá verður maður þakklátari fyrir það sem við þó höfum eftir.  

Kannske eru hugsjónagjaldþrot frjálshyggjumanna og markaðssinna erfiðust að klára. Hverju eigum við trúa eftir þetta ? Trúum við nokkrum framar né treystum ? 

Það er hinsvegar föstudagur á morgun. Eitt hefur ekki breyzt síðan 1957. Þjóðin fer á fyllerí um helgar. Frá lokun bankanna á morgun kl 16.00 er kreppuhlé. Engir gíróseðlar til mánudags. Slappið nú bara vel af elskurnar allar. Það er gott að pústa svolítið í þessum leiðindum öllum.

Verum góð hvort við annað þessa daga sem alla aðra. Við vorum það líka 1957. Það hefur í rauninni ekkert breyst  eins og Svejk sagði eftir stríðið !