Kjarasamningar úreltir?

Því veltir Ágeir Ingvarsson fyrir sér í Mbl.í dag. 

"Daglega berast fréttir af harðvítugum kjaradeilum þar sem viðræðurnar eru komnar í hnút. Verkföllum er hótað og samfélagið í uppnámi. Allir virðast fá rangt borgað og enginn er sáttur. Vöfflujárnin safna ryki. 

Við þessar aðstæður er ágætt að staldra við og spyrja hvort mögulega væri farsælast fyrir alla að segja skilið við kjarasamningafyrirkomulagið en leyfa frekar hverjum og einum að semja um kaup sitt og kjör. 

Það er verðugt rannsóknarefni að skoða hvort kjarasamningar eru launafólki mögulega meira til ógagns en gagns. Nokkrar grundvallarstaðreyndir hagfræðinnar ættu að gefa okkur tilefni til að halda að svo sé. 

Fyrst verður að nefna að í kjarasamningum felst miðstýrð ákvarðanataka um laun. Þökk sé innsýn manna á borð við Friedrich Hayek getum við verið þess nokkuð viss að miðstýrðir samningar skila lakari niðurstöðu, heilt á litið, en ef ákvarðanatakan væri dreifð og hver og einn semdi fyrir sig. 

Kjarasamningarnir taka nefnilega mið af meðaltölum fjöldans en skapa lítið svigrúm fyrir einstaklinginn með sínar sérþarfir og einstöku hæfileika. Kjarasamningar skapa um leið undarlega hvata og rjúfa tengslin milli umbunar og verðmætasköpunar einstaklingsins. 

Ímyndum okkur vinnustað með tveimur starfsmönnum. Annar er röskur og hefur mikla hæfileika í starfi. Hinn er latur og áhugalaus, og skortir hæfileikana. Launin sem samið hefur verið um fyrir þá báða eru meðaltalið af verðmætasköpun þeirra beggja. Sá fyrrnefndi hefur minni hvata til að bæta sig og gera enn betur því ekki fær hann ávinninginn allan í eigin vasa. Sá síðarnefndi fær borgað meira en hann á skilið og missir af mikilvægum skilaboðum sem hann annars fengi með lægri launum: að hann ætti að standa sig betur eða finna sér aðra og hentugri vinnu. 

Í kjarasamningum ákvarðast launahækkanir ekki af bættum afköstum og auknum gæðum, heldur af starfsaldri og fjölda háskólagráða, sem hafa lítið að segja um getuna til verðmætasköpunar. 

Kjarasamningar letja launþegann til að meta raunverulegt markaðsvirði sitt á raunsæjan hátt, taka málin í eigin hendur og finna hugvitssamlegar leiðir til að áorka enn meiru fyrir vinnuveitandann og viðskiptavininn. Af hverju að sýna frumkvæði ef nefnd í fjarlægu fundarherbergi hefur ákveðið innan hvaða ramma launin verða?"

 

Kjarasamningarnir eiga að skapa lágmarksviðmið en verða oft að ankeri sem heldur stórum hluta launafólks niðri. Eða hversu margir taka það einfaldlega sem náttúrulögmál að fá greitt eftir taxta og telja sig hafa samið agalega vel með því að kría út bílastyrk?

 

Áhrifin magnast svo upp ár eftir ár, áratug eftir áratug, og til verður þjóð þar sem framleiðni er lítil, vinnuvikan löng og þeir sem það geta leita til annarra landa þar sem má fá betur borgað fyrir streðið."

Oft er talað um nauðsyn Lágmarkslauna og að þau geti stuðlað að betri kjörum launþega.Yfirborganir þekkjast á almennum markaði og mætingarbónusar líka. Seint verður hægt að beita þeim á BHM ef þeir sumir hverjir nota veikindadaga sem kjarabót.

Kjartan Örn Kjartansson lýkur góðri grein í Mbl. í dag svo:

"...Verkalýðsforystan, sem gjarnan styður vinstri flokkana, ætti frekar að ræða við félaga sína á Alþingi og fá þá til þess að styðja iðnaðaruppbyggingu á Íslandi með tilheyrandi arðbærum vatnsaflsvirkjunum og greiða götu þess að skapa hér aukin verðmæti til að styrkja almannaþjónustuna og svo hægt sé að greiða sem flestum sem bestar launatekjur, en þar er líka reynt að rífa allt niður í hundasúrur og átök.

En e.t.v. er verkalýðsforystan hrifin af neikvæðninni þar líka?

Ég hef ekki þekkingu til þess að benda á hvernig, en ítreka áður fram bornar skoðanir mínar um að það sé lífsspursmál fyrir þjóðina að koma á nýrri skipan vinnulöggjafar og kjaraviðræðna, sem m.a. að útlokar að fáir geti haldið öllum öðrum í gíslingu í tíma og ótíma, enda hefur það sem verið hefur og er enn við lýði algjörlega gengið sér til húðar svo sem dæmin og sanna."

Ég held að Kjartan mæli fyrir munn margra, En það er víst borin von að nokkru fáist breytt í þessum málum. Ísland verður áfram "veiki maðurinn í Evrópu" sem getur ekki stjórnað sínum innri málum nema til "fuglsminnistíma" í einu.

Eina ráðið til að bæta "kjörin" hjá opinberum starfsmönnum er aukin einkavæðing. Það er langt síðan að Jónas Haralz benti mönnum á þetta.

En Svíar hafa með einkavæðingu náð árangri til dæmis í sínu skólakerfi. Fólk fer yfirleitt betur með það sem það hefur hagsmuni af að vel gangi heldur en það sem enginn á.

Þessvegna eru breiðir "Kjarasamningar " eins og við þekkjum þá áreiðanlega úreltir og tilheyra öðrum tíma.

Athugasemdir

[Gústi (IP-tala skráð) 23.6.2015 kl. 16:57]

Síðan sá fyrsti spurði þessarar spurningar og notaði sömu rök hefur samtakamátturinn skilað 24 veikindadögum á ári og 7 dagar heima hjá veiku barni, uppsagnarfresti, nokkrum greiddum hátíðisdögum, 5 vikna orlofi, hærri launum fyrir alla, styttingu dagvinnu niður í 40 tíma á viku, frí eða hærra kaup á laugardögum og sunnudögum o.s.frv.

Allt eru þetta atriði sem ekki er að finna þar sem einstaklingarnir hafa þurft að semja hver fyrir sig. Allt eru þetta atriði sem ekki væri að finna hér hefði verið farið eftir þessum órum um sanngirni og góðvilja vinnuveitenda......og iðnaðaruppbyggingin verður víst áfram að tóra án þess að Gullfoss sé virkjaður.

[Jóhann Kristinsson, 23.6.2015 kl. 18:15]

Ef verkalýðsfélag er með samning, þá á það að vera samningur við það fyrirtæki sem starfsmenn starfa við en ekki fyrir eitthvað annað fyrirtæki.

það meikar engan sens að þeir sem vinna hjá WOW séu með sömu laun og þeir sem vinna hjá Icelandair, fjárhagslega þá eru þessi tvö fyrirtæki ekki eins.

Kveðja frá Houston