Beint lýðræði

er á sálinn hjá þeim sem sátu í stjórnlagaráðsskrípinu á sínum tíma og skiluðu þeim óbrúklega langhundi frá sér sem þeir ekki skilja síðan þá að enginn vildi gera neitt með þó augljóst sé öðrum en þeim sjálfum.

En Þorvaldur skrifar sinn pistil í Fréttablaðið að vanda í dag,sem hann hlýtur að fá greitt vel fyrir frá Hafskips-Helga.

Ég auðvitað las þetta til þess að æsa mig upp. En aldrei þessu vant skrifar Þorvaldur fróðlega grein og fulla af fróðleik sem á erindi til okkar og ekki hvað sízt til þeirra með beinalýðræðisheilkennið. Þó það slái auðvitað út í fyrir honum í lok greinarinnar á hefðbundinn hátt.

Þorvaldur skrifar svo:(Þar sem ungt fólk les ekki Fréttablaðið samkv. könnunum en kannski frekar þetta blogg)

"San Francisco – Bandaríska stjórnarskráin frá 1787 smíðar trausta umgjörð utan um fulltrúalýðræði þar sem kjósendur velja sér fulltrúa til að semja og staðfesta lög.

Höfundar skjalsins tortryggðu beint, þ.e. milliliðalaust lýðræði og töldu því öruggast að halda kjósendum í hæfilegri fjarlægð frá lagasetningu. Valdmörkin og mótvægið (e. checks and balances) sem renna eins og rauður þráður í gegn um bandarísku stjórnarskrána varða innbyrðis samskipti valdþáttanna þriggja án þess að hleypa almenningi að. Múgurinn getur verið of hrifnæmur, skrifaði einn höfundurinn.
Hann gætti þess ekki að sé fólkið of hrifnæmt til að setja sér lög er það væntanlega einnig of hrifnæmt til að velja sér fulltrúa til að semja lögin.

Hvað sem því líður hafa Bandaríkjamenn aldrei haldið þjóðaratkvæðagreiðslur á landsvísu. Þeir sitja enn uppi með kjörráð (e. electoral college) sem kýs forseta landsins fyrir hönd kjósenda frekar en að afli atkvæða á landsvísu sé leyft að ráða úrslitum.

Í tvennum af fimm forsetakosningum frá aldamótum, 2000 og 2016, var sigurinn hafður af þeim frambjóðanda sem hlaut f lest atkvæði á landsvísu. Lýðræðið gengur við staf.

Fylkin hafa mörg kosið að hafa annan hátt á skipan lýðræðisins en alríkisstjórnin. Almennar atkvæðagreiðslur tíðkast í 23 fylkjum landsins af 50 og hafa verið haldnar í hundraðatali frá 1904, oftast í Oregon og Kaliforníu. Þar hefur íbúunum lengi þótt fara bezt á að blanda saman fulltrúalýðræði og beinu lýðræði. Meiri hluti Bandaríkjamanna býr við slíka blöndu.

Suður-Dakóta varð fyrst til að taka upp ákvæði um beint lýðræði í stjórnarskrá fylkisins 1898 og 21 ríki til viðbótar gerði slíkt hið sama fram til 1918, þ. á m. Kalifornía 1911. Það ár breyttu Kaliforníubúar stjórnarskrá sinni frá 1849 gagngert til að opna fyrir beint lýðræði einkum vegna almennrar óánægju með spillingu og ótæpileg áhrif sérhagsmunahópa á fylkisþinginu. Í Kaliforníu voru haldnar almennar atkvæðagreiðslur á fylkisvísu fjórða hvern mánuð að meðaltali 1911-2000 – einu sinni til að svipta kjörinn fulltrúa embætti eins og Gray Davis ríkisstjóri mátti una 2003, oftar til að staðfesta lög fylkisþingsins eða synja þeim staðfestingar líkt og Íslendingar hafa gert í þrígang, en oftast til að leggja til breytingar á stjórnarskrá fylkisins.

Hvort heldur fylkisþingið eða kjósendur sjálfir geta átt frumkvæði að breytingum á stjórnarskrá Kaliforníu, en kjósendur einir hafa rétt til að breyta henni.

Fylkisþingið í Sacramento þiggur vald sitt af kjósendum eins og vera ber. Oregon heldur enn fleiri almennar atkvæðagreiðslur en Kalifornía.

Kalifornía blómstrar

Höfundar stjórnarskrár Bandaríkjanna frá 1787 hefðu trúlega vantreyst beinni aðkomu almennings að lagasetningu, enda voru margir þeirra þrælahaldarar. Þessi blandaða skipan lýðræðisins í Kaliforníu hefur þó gefizt vel á heildina litið.

Reynslan sýnir að beint lýðræði hefur ekki vaxið fulltrúalýðræðinu yfir höfuð heldur veitt því heilbrigt aðhald. Kjósendur í Kaliforníu samþykktu 433 breytingar á stjórnarskrá fylkisins 1912-2017, þar af 53 fyrir frumkvæði kjósenda, eða 12%, og 380 fyrir frumkvæði fylkisþingsins (88%).

Þessar tölur eru sóttar í nýja ritgerð eftir David Carrillo stjórnskipunarfræðing í Berkeley-háskóla, en hann hefur birt átta greinar hér í Fréttablaðinu til stuðnings nýju íslenzku stjórnarskránni sem Alþingi heldur enn í gíslingu auk þess sem hann ritstýrði bókinni The Icelandic Federalist Papers sem kom út í Berkeley 2018.

Kalifornía er stórveldi með sínar 40 milljónir íbúa líkt og Pólland og Spánn. Kalifornía væri fimmta ríkasta land heims mælt í framleiðslu og tekjum væri hún sjálfstætt ríki.

Aðeins Bandaríkin öll, Kína, Japan og Þýzkaland framleiða nú orðið meira af vörum og þjónustu en Kalifornía sem er því komin fram úr Bretlandi, Frakklandi og Ítalíu á þennan kvarða þótt hún sé miklu fámennari en þessi lönd.

Og svo er það Sviss

Bandaríkin og Kalifornía voru ekki eina fyrirmyndin að ákvæðum nýju stjórnarskrárinnar um beint lýðræði handa Íslendingum við hlið fulltrúalýðræðis, heldur einnig Sviss.

Svisslendingar eru sú Evrópuþjóð sem gerir beinu lýðræði hæst undir höfði með góðum árangri. Beint lýðræði Svisslendinga dregur úr veldi stjórnmálamanna og flokka með því að vísa ýmsum málum frá þingi til þjóðaratkvæðis.

Mikilvægur kostur þjóðaratkvæðagreiðslna er að um niðurstöður þeirra leyfist engum að efast heldur ber öllum lagaleg, lýðræðisleg og siðferðileg skylda til að hlíta þeim. Þjóðaratkvæðagreiðslur efla traust. Svissneska þingið nýtur trausts 56-58% þarlendra kjósenda borið saman við 18% traust til Alþingis."

Þorvaldur tilfærir helstu ástæðuna fyrir því að það verður að fara mjög gætilega í að vísa málum til þjóðarinnar. Reynslan frá Sviss sýnir ótvírætt að ekki fanga öll mál nægilega athygli almennings til að tryggja það að ekki aðeins hrapgjarnasta fólkið taki þátt í slíkum atkvæðagreiðslum og er afgreiðsla þjóðarinnar á tillögum Stjórnlagaráðsins gott dæmi um það hvernig slíkt getur algerlega mistekist þegar hætta var á að þjóðin fengi yfir sig dellumakerí æsingamanna á borð við Þorvald Gylfason.

Eftirsjá Þorvaldar eftir því að vera ekki þingmaður á vinsældalausu Alþingi Íslendinga brýst reglubundið út hjá honum í "þau eru súr" hyggjunni og vill hann því klekkja á þinginu með því að draga tennur úr skolti þess með svo kallaða beina lýðræði sem þjakar hann og Pétur á Útvarpi Sögu.

Athugasemdir

[Jón Þórhallsson, 31.10.2019 kl. 14:50]

Hið opnbera mætti vera duglegra við að stilla upp

MEÐ eða Á MÓTI- listum

tengt stærstu viðfangsefnunum hverju sinni,

samhliða okkar venjulegu kosningum

og þeir listar mættu vera opinberir

þannig að eingin hætta væri á svindli.

[Jósef Smári Ásmundsson (IP-tala skráð) 1.11.2019 kl. 08:33]

Það væri betrumbót á stjórnkerfinu , að mínu mati, að afnema flokksræðið og koma á einstaklingsframboðum til þingsins. Og ríkisstjórnin yrði skipuð fagráðherrum sem yrðu ráðnir eftir reynslu og hæfi. Þetta er ekki beint lýðræði en í áttina. Gamla fyrirkomulagið er orðið nokkurra alda gamalt og byggir á valdablokkum sem eiga að heyra sögunni til.

[GÍSLI HOLGERSSON - ICELAND (IP-tala skráð) 1.11.2019 kl. 21:43]

Ég ber virðingu fyrir AMERIKU og VESTUR EVRÓPU og getu þeirra í tækni, vísindum og framförum á ÖLLUM sviðum. Öryggi þessa heima er ekki lengur til vegna stjórnleysis. Stórborgir "Sanctuary cities" í Kaliforniu og víðar er illa stjórnað af demokrötum,sem eru að "tapa" illa á landsvísu fyrir hreynsunum og eftirliti LEIÐTOGANS DONALDS J.TRUMP.

Mann dettur í hug stjórnleysi demokrata í REYKJAVÍK til saman burðar við glæsirekstur nágrannabæja umhverfis höfuðborgina, sem sýnist annar heimur. Vissulega verða nágrannabæir að stoppa þessa endaleysu með stuðningi frá ALÞINGI. 

[Halldór Jónsson, 3.11.2019 kl. 16:24]

Múgurinn er of hverflyndur tlað geta stjórnað sér. Þessvegna verður að hafa fulltrúalýðræði og þar með stjórnmálaflokka til að sameina krafta. Hitt gengur ekki. Menn rifji bara upp litlu flokkana sem hafa verið að dúkka upp hér öðru hverju.Allskyns sérvitringar