2 marktækir menn

rita um vegakerfi í Morgunblaðið.

Þeir Þórarinn Hjaltason og Gestur Ólafsson myndi ég telja að vissu ekki minna um samgöngur heldur en  Hjálmar Sveinsson,Þórdís Lóa og Dagur B. Eggertsson þó viðurkenndir hjólhestasérfræðingar séu ef til vill umfram annað fólk.

Þeir tveir skrifa svo:

Ekki fer á milli mála að samgöngukerfi hvers lands er mikilvægasta þjónustukerfið fyrir það fólk sem þar býr. Hvernig það er byggt upp skiptir líka sköpum fyrir velferð íbúanna.

Skipulag og hönnun samgöngukerfis getur ráðið úrslitum um framtíð og möguleika bæði fólks og fyrirtækja á viðkomandi svæði. Á herðum fulltrúa okkar Íslendinga í sveitarstjórnum og á Alþingi hvílir sú ábyrgð að fara vel og skynsamlega með þá takmörkuðu fjármuni sem fólk og fyrirtæki skapa og þeim er trúað fyrir. Með ráðstöfun þessa fjár og ekki síst í samgöngukerfi landsins ræðst að verulegu leyti sú velferð sem þjóðin getur notið enda er hér oft um flókna ráðstöfun fjár að ræða sem oft nemur mörg hundruð milljörðum bæði í byggingu og rekstri.

Þessu gerðu þeir forfeður okkar, sem sömdu fyrstu skipulagslög Íslands fyrir réttum 100 árum, sér fulla grein fyrir. Þeir töldu þá réttilega að þekking landsmanna í einstökum sveitarfélögum á þessu sviði dygði ekki til að fara forsvaranlega með þann mikla vanda, flækjustig, vald og ábyrgð sem fólgin er í skipulagi svona mikilvægs kerfis og því væri ríkisvaldinu einu treystandi í þeim efnum.

Þetta breyttist samt allt með nýjum skipulagslögum árið 1995, en þá var allt skipulagsvald flutt frá ríkinu til sveitarfélaga á Íslandi.

Í dag ber sveitarfélögum þannig að vinna skipulagsáætlanir þar sem m.a. er sýnd fyrirhuguð landnotkun og helstu vegir. Þá er undir hælinn lagt hvort gætt sé nauðsynlegrar heildarsýnar við skipulag, ekki síst þegar mörg sveitarfélög eiga hlut að máli.

Samgönguáætlanir eru hins vegar unnar af samgöngustofnunum ríkisins og staðfestar af Alþingi.

Þegar ágreiningur kemur upp milli aðila getur það leitt til óhóflegs dráttar á nauðsynlegum framkvæmdum eða framkvæmda sem eru beinlínis skaðlegar eða óþarflega dýrar fyrir viðkomandi svæði. Sama máli gegnir um nauðsynlega samræmingu á skipulagi sveitarfélaganna við stefnu ríkisins viðvíkjandi æskilegri uppbyggingu á samgöngukerfi þjóðarinnar.

Hér nægir að benda á skipulag flugvallar í Reykjavík og Sundabraut sem hafa verið að velkjast í kerfinu um áratuga skeið. Aðrar þjóðir sem hafa gert sér fulla grein fyrir mikilvægi þessara mála hafa tekið þau mun fastari tökum og gerðum við rétt í að horfa til þeirra við skipulag þjóðvega hér á landi.

Þýskaland

Þjóðverjar áttuðu sig snemma á mikilvægi vel skipulagðs vegakerfis og þar kviknuðu hugmyndir um að byggja upp samræmt þjóðvegakerfi fyrir allt landið um 1925.

Ein hugmynd einkaaðila var þá að leggja þjóðveg frá Hamborg, gegnum Frankfurt, til Basel í Sviss. Fyrsti leggurinn af þessu kerfi, milli Kölnar og Bonn, var tekinn í notkun árið 1932, með tvær akreinar í hvora átt.

Strax og Hitler komst til valda, árið 1933, var lögð mikil áhersla á byggingu þessa þjóðhagslega mikilvæga þjóðveganets, sem þó var ekki aðallega í hernaðartilgangi því þeir flutningar fóru yfirleitt fram með járnbrautum til þess að spara olíu. Þessar stofnbrautir (þ. Autobahn) voru fyrstu háhraða þjóðvegir í heimi, með takmörkuðum tengingum. Fyrsti hlutinn frá Frankfurt am Main til Darmstadt var opnaður árið 1935. Í heild er þetta þjóðvegakerfi nú um 13.200 km og flytur um þriðjung af bílaumferð í Þýskalandi.

Þetta kerfi háhraða þjóðvega á stóran þátt í þróun og velmegun Þýskalands.

Danmörk

Í Danmörku sjá Vegagerðin og ráðherra um skipulag þjóðvega og hafa ásamt þinginu æðsta valdið í skipulagi þeirra.

Að vísu eru þar í lögum ákvæði um samráð við sveitarfélög, en ekkert fer á milli mála hvar úrskurðarvaldið liggur, ef upp kemur ágreiningur milli aðila.

Gott dæmi um það er fyrirhugaður mótorvegur, Motorring V(5), meðfram vesturjaðri Kaupmannahafnarsvæðisins, 70 km að lengd. Hönnun vegarins er skammt á veg komin og því hefur ríkisvaldið tekið frá um 1 km breitt belti, þ.e. 70 km2 , til þess að tryggja hagstæðustu legu vegarins. Nýbyggingar hafa verið bannaðar á þessu svæði í áratugi.

England

Stofnunin Highways England sér um skipulag þjóðvega á Englandi. Skipulagsferlið fyrir mikilvæga (e. strategic) þjóðvegi (e. motorway, trunk road) er hluti af „The Nationally Significant Infrastructure Project planning process“.

Þessi stofnun er að öllu leyti í eigu ríkisins og þannig þarf hún einungis að biðja um samþykki ríkisins, þótt nauðsynlegt sé að kynna sveitarfélögum og almenningi viðkomandi framkvæmd og vinna umhverfismat. Samgönguráðherra getur einnig veitt Highways England leyfi til að stjórna uppbyggingu innan veghelgunarsvæðis, þ.e. 67 m frá miðlínu. Í ofangreindum löndum má sjá að samgönguyfirvöld gera sér fulla grein fyrir mikilvægi þess að skipuleggja og byggja upp samræmt og hagkvæmt þjóðvegakerfi og ríkisvaldið gegnir þar leiðandi hlutverki.

Þótt valddreifing geti verið af hinu góða þarf samt að tryggja nauðsynlega heildarsýn og skýra ábyrgð við skipulag og uppbyggingu samgöngukerfis okkar Íslendinga.

Í ljósi þessa virðist full ástæða til þess að skerpa betur á skipulagi og ábyrgð á þessum málum hér á landi. Ekki er allt unnið með fjölda þeirra sem koma að viðkomandi ákvarðanatöku.

Þessir tveir marktæku menn eru að mínum dómi :

Gestur Ólafsson og Þórarin Hjaltason 

Gestur Ólafsson er skipulagsfræðingur. Þórarinn er samgönguverkfræðingur.

 

Athugasemdir

[Halldór Jónsson, 19.2.2022 kl. 14:22]

Ekki má gleyma því að í BNA stuðlaði Roosewelt með New Deal  að Turnpike lagningum á svipu'ðum tíma sem ég kann ekki nægilega vel að rekja

[Halldór Jónsson, 19.2.2022 kl. 14:27]

Að hugsa sér að Þórdís Lós skrifar á sama tíma um Sundabraut rétt eins og að hún og hennar lið  hafi verið stuðningsmenn hennar alla tíð?

.Þvílík óskammfeilni?