Söguklerkurinn

Geir Waage skrifar þarft yfirlit yfir gang mála í A-Hluta Úkrainu í Morgunblað dagsins.

Lesi maður það í gegn sést hversu óhemju flókin valdamálin eru þarna fyrir austan og erfitt að finna einhverjar vitrænar málamiðlanir á deilunum þar í sveitum.

Sr. Geir skrifar:

Rússar viðurkenndu sjálfstjórn Luhansk og Donetsk í byrjun þessa árs. Árið 1999 stóðu Serbar í sporum Úkraínumanna, þegar Albanir í Kósóvó-hjeraði lýstu yfir sjálfstæði. Serbnesk stjórnvöld brugðust við til að varðveita einingu ríkisins. Af hlutust hrottaleg átök og morðvíg. Þrátt fyrir fátkennd afskipti Evrópusambandsins lauk þeim ekki fyrr en Bandaríkin beittu sjer fyrir hernaðaríhlutun NATO. Samkvæmt þágildandi samþykktum bandalagsins var aðgerðin ekki heimil. Fram að þessu hafði bandalagið verið varnarbandalag vestrænna þjóða, en breyttist nú í hreinræktað hernaðarbandalag. Að loknum kosningum í Kósóvó í boði bandalagsins varð hjeraðið sjálfstætt ríki.

Síðan hefur NATO verið beitt til árása á Afganistan og Líbíu og „hin viljugu“ ríki herjað í Írak, allt löndum utan Evrópu. BNA og NATO hafa borið hróður Vesturveldanna á vettvangi þjóðanna í afkastamikilli eyðileggingu þessara landa og tæknivæddum morðvígum sem raunar tekur fram framferði Rússa í Tjetseníu og Sýrlandi og nú í Úkraínu.

Fljótlega eftir fall Sovjetríkjanna leystist Varsjárbandalagið upp. Friðarsinninn Gorbasjof bannaði valdbeitingu til að halda saman hrynjandi Sovjetríkjum, treysti fyrirheitum um, að NATO kæmi ekki upp herstöðvum í ríkjum Varsjárbandalagsins, enda hafði hann fallizt á sameiningu Þýzkalands upp á þau fyrirheit. Einar forsetakosningar vestan hafs þurfti til að þetta liði hjá.

Árið 1999 gengu Pólland, Tjekkneska sambandsríkið og Ungverjaland í NATO. Eistland, Lettland og Lithaugaland, Rúmenía og Búlgaría gengu í hernaðarsamtökin árið 2004 í boði Bandaríkjanna. Rússar ljetu þetta yfir sig ganga, enda við ærin verkefni að etja heima fyrir.

Á fundi NATOríkjanna í Búkarest hinn 3. apríl árið 2008 bauð Bandaríkjaforseti Albaníu og Króatíu aðild og fagnaði áhuga Úkraínu og Georgíu á að eignast hlutdeild í Vesturevrópska ríkjabandalaginu og inngöngu í NATO. Frakkar og Þjóðverjar mölduðu í móinn, en þrátt fyrir það var þeim boðuð aðild. Viðbrögð Rússa voru skýr: Pútín kallaði þessa aðgerð NATO beina ögrun við öryggi Rússlands. Örvaðir af hinu nýja vinfengi afnámu Georgíumenn heimastjórn Suður-Ossetíu, sjálfstjórnarhjeraðs þjóðarminnihluta innan Georgíu, og rjeðust á þá.

Rússar brugðust við með því að viðurkenna sjálfstæði Suður-Ossetíu og Abkasíu. Úkraína fór sjer hægt að sinni. Bylting var gerð í Úkraínu í febrúar árið 2014. Aðdragandinn var sá, að Evrópusambandið bauð fúlgur fjár til endurreistar landsins. Rússar lögðu til alþjóðlegt átak í þessu skyni með aðkomu sjálfra sín og hjetu háum lánum.

Hinn 21. nóvember 2013 afþakkaði Janúkóvits Úkraínuforseti lán Evrópusambandsins. 1. desember hófust uppþot gegn ríkisstjórn landsins. 17. desember bauð Pútín 15 milljarða dollara lán. 22. janúar 2014 urðu uppþot í Kænugarði. Mannfall varð. Í febrúarmánuði drápu leyniskyttur um sjö tugi manna í Kænugarði. Rússum var kennt um manndrápin. Í ljós kom síðar, að úkraínskir aðgerðasinnar myndu hafa staðið að þeim.

Þetta mun utanríkisráðherra Eista hafa staðfest. Varð þá hljótt um ásakanir um hríð. Á sama ári brenndu úkraínskir aðgerðasinnar, kenndir við Azov, tugi manna inni í Odessa. Enginn hefur fylgt þeim glæp eftir. Hins vegar bauð forsetinn, að flýtt yrði forsetakosningum. Yrðu þær haldnar í maí. Valdarán varð í landinu og forsetinn flúði land hinn 22. febrúar.

Bráðabirgðastjórn, sem þingið kaus, tók við stjórn landsins. Var skammt að bíða þess, að látið var til skarar skríða gegn Rússum í austurhjeruðum landsins sem notið höfðu heimastjórnar um ýmis málefni svo sem sveitarstjórn og skólamál. Stjórnarskrá landsins var breytt og heimastjórn þeirra afnumin. Þetta gerðist í maí.

Síðan 2014 hafa Azov-liðar barið á Rússum í Luhansk og Donetsk. Rússneskir aðgerðasinnar með stuðningi Rússa hafa svarað í sömu mynt. Stríð hefur staðið þarna æ síðan. Friðarsamningunum frá Minsk var aldrei fylgt eftir. Hinn 7. marz höfðu íbúar Krímskaga kosið um það, hvort þeir vildu heldur vera hluti Rússlands eða Úkraínu. Þorri kjósenda vildi vera Rússar. Daginn eftir sameinaðist Krím Rússlandi á ný.

Íslendingar studdu sjálfsákvörðunarrjett Eista, Letta og Litháa til sjálfstæðis; höfðu vitaskuld áður stutt Albanina í Kósóvó til hins sama. Eru Rússarnir á Krím og í austurhjeruðum Úkraínu óverðugri til þess að ráða sjer sjálfir en þeir?  "

Treystir sér einhver til að að kveða niður innanhéraðaátök þarna austur frá.  Eitthvað sem öllum líki?

Pútín eða ekki Pútín?

Manni sýnist fátt framundan annað en meiri ógæfa eftir því sem söguklerkurinn lýsir af svo mikilli þekkingu.