Mismunum og synd

er fyrirsögn á athyglisverðri grein Vilhjálms Bjarnasonar í Morgunblaðinu á föstudag. Vilhjálmur segir:

" Fyrir mörgum öldum sagði etasráðið, sem þá var statt í Kaupinhafn, „Æ má ekki einu gilda eftir hvaða lögum þeir íslensku eru dæmdir? Kansellíið hefur heimildir fyrir því að þetta sé úrættað fólk, allir þess betri menn í fyrri daga drápu hverir aðra þartil eftir var þetta samansafn af betlurum, þjófum, líkþráum mönnum, lúsugum persónum og drykkjuhrútum.“

Atkvæðavægi

Það kann vel að vera að etasráðið gangi helst til langt í umsögn sinni en eftir situr þjóð, sem hefur þolað mismunun, misrétti og smánun meira en góðu hófi gegnir. Þannig er það lögfest í kosningalögum að það sé jafnræði með kjördæmum að fjöldi kjósenda í fjölmennum kjördæmum skuli vera tvöfaldur á móti þeim er fámennari eru. Þannig hafa sumir Íslendingar tvöfaldan atkvæðisrétt á móti einföldum atkvæðarétti annarra. Þetta lætur þjóðin sér vel líka, enda eru settar þvílíkar þrautir inn í kosningalög að aðeins hámenntaðir stærðfræðingar geta leyst þær þrautir. Svo segir fólk: „ég skil ekkert í þessum kosningalögum“. Vissulega geta komið undarlegar niðurstöður út úr kosningum. Þannig eru úrslit tvennra forsetakosninga í Bandaríkjunum á þessari öld á þann veg að frambjóðandi sem hlaut færri atkvæði í heild, fékk fleiri kjörmenn í því ráði er kýs forseta endanlega.

Mismunun í alþingiskosningum

Forystumönnum Alþýðuflokks og Framsóknarflokks þótti það ekki tiltökumál að eiga viðskipti með stuðningsmenn sína í brenglaðri kjördæmaskipan í kosningum 1956 í þeim tilgangi að ná meirihluta þingmanna á Alþingi, hið svonefnda Hræðslubandalag. Það er ekki talið neitt merkilegt að í alþingiskosningum árið 1931 fékk Framsóknarflokkur 35% atkvæða og 23 þingmenn af 42 en Sjálfstæðisflokkur fékk 43,3% atkvæða og 15 þingmenn. Mismunun í atkvæðavægi var réttlætt með því að þingmenn væru fulltrúar landsvæða en ekki fólks. Það kann að vera að mismunun af þessu tagi sé verslun með kærleika. Svo er alls ekki, heldur er þetta lítilsvirðing fyrir mannréttindum.

Leiðrétting

Árið 2014 var samþykkt á Alþingi að „leiðrétta“ skyldi húsnæðisskuldir um 4%, en aðeins þeirra sem voru með „verðtryggð“ lán. Þó voru leigufélög sveitarfélaga og námsmannasamtaka undanskilin. Þessi leigufélög leigja viðskiptavinum sínum á sem næst kostnaðarverði. Þannig urðu leigjendur 4% hlutfallslega verr settir en húseigendur eftir þessa æfingar. Þeir sem skulduðu „óverðtryggð“ lán nutu heldur ekki góðs af leiðréttingu, enda þótt lánskjör þeirra hafi verið sambærileg „verðtryggðum“ lánskjörum. Einn stjórnarþingmaður lýsti þessum æfingum stjórnarmeirihlutans á þann veg að um „almenna“ leiðréttingu væri að ræða en ekki „altæka“. Þessa mismunun létu landsmenn yfir sig ganga, enda vanir mismunun og verslun með kærleika.

Erlendir ferðamenn

Erlendir ferðamenn hafa ekki kosið neinn alþingismann. Það hefur heyrst hrökkva upp úr alþingismanni, að hann líti á erlenda ferðamenn fyrst og fremst sem skattstofn. Það er líklegt að erlendir ferðamenn greiði um 38-40 milljarða í virðisaukaskatt hér á landi og um 5 milljarða í eldsneytisgjöld af akstri bílaleigubíla, sem ferðamennirnir leigja. Þannig má segja að töluvert hafi áunnist í því að ferðamenn séu skattstofn. Það er eins með erlenda ferðamenn og innlenda íbúa, þeir telja rétt og eðlilegt að fyrir þessa skatta njóti þeir þjónustu af einhverju tagi. Það eru margir, sem telja það sjálfsagt að erlendir ferðamenn „greiði“ án þess að fá endurgjald í þjónustu og innviðum, enda eru ferðamenn einungs „skattstofn“!

Veggjöld og eldsneytisgjöld

Gjöld á eldsneyti voru fyrst lögð á til að afla fjár til vegagerðar. Hugsunin var sú að notkun á eldsneyti svaraði til notkunar á vegum. Síðar gerðu ráðamenn sér ljóst að eftir meiru var að slægjast í eldsneytisgjöldum en því sem veitt var til vegagerðar. Eldsneytisgjöld urðu þannig hluti af tekjuöflun ríkisins. Bifreiðaeigendur láta það yfir sig ganga að verða sérstakir skattþegnar. Nú eru komnar fram tillögur um það á hvern veg hægt er að skattleggja umferð sérstaklega, einkum og sér í lagi umferð á Suðvesturlandi þar sem mest er ekið. Sveitarstjórnarmenn annars staðar á landinu telja það vænan kost, en þá ekki til endurbóta á innviðum þar sem gjöldin er lögð á, heldur til að leggja vegi með bundnu slitlagi í fámennum sveitum. Þannig sjá sveitarstjórnarmenn skattstofna og kærleika í öðrum hreppum.

Mismunun

Nú er verið að leggja síðustu hönd á smíði ferju til siglinga milli Vestmannaeyja og meginlandsins. Þá ber svo við að það á að hafa sérstök fargjöld fyrir Vestmannaeyringa. Auðvitað er það ekki nema eðlilegt að landsmenn og erlendir ferðamenn sameinist í því að heimsækja ekki Vestmannaeyjar með þessari ferju þegar þeim er ætlað að standa undir „niðurgreiddum“ fargjöldum fyrir þá sem hafa póstnúmer 900. Á sama veg er ætlunin að hafa önnur og lægri flugfargjöld fyrir þá sem búa á landsbyggðinni en flugfargjöld þeirra, sem búa í þéttbýlinu við Faxaflóa. Auðvitað er svarið við því fyrir þéttbýlið að heimsækja ekki landsbyggðina. Þá er alls réttlætis gætt. Ef flugfargjöld eru of há, þá eru þau of há fyrir alla. Mismunun í verðlagningu á þjóðvegum er einungis hægt að réttlæta vegna mismunandi kostnaðar við innheimtu „þjónustugjalda“, en ekki á grundvelli búsetu eða þjóðernis. 30% afsláttur fyrir útvalda kann að leiða til verulegs álags fyrir aðra, ef veggjöld eru grundvölluð á „kostnaði“.

Synd og mismunun

Það er mikil sæla fyrir stjórnmálamenn að finna leiðir til að mismuna og skammta. Merkustu stjórnmálamenn telja skömmtun eðlilega ef skömmtunin er „réttlát“. Réttlæti hverra? Það kann að vera að það réttlæti miði aðeins að því að svipta fátæka menn lífinu. Líklega er þráin eins hjá stjórnmálamönnum og dýrlingum. Stjórnmálamenn þrá að mismuna en dýrlingar þrá að syndga. Stjórnmálamenn láta eftir þrám sínum en dýrlingar halda aftur af þrám sínum. Það er mest sæla í heimi að syndga! Eftir Vilhjálm Bjarnason » Stjórnmálamenn þrá að mismuna en dýrlingar þrá að syndga. Stjórnmálamenn láta eftir þrám sínum en dýrlingar halda aftur af þrám sínum.

Vilhjálmur Bjarnason Höfundur var alþingismaður. "

Vilhjálmur missti sæti sitt á Alþingi í síðustu kosningum þegar úrslit prófkjörs voru höfð að engu. Hann hefur ekki fengið neitt fast starf síðan sem er þjóðarskaði því maðurinn hefur marga hæfileika og reynslu að baki. 

Vilhjálmur hefur yfirgripsmikla þekkingu á fjármálum og einnig reynslu af bankastarfsemi.  Mér hefur dottið í hug að spyrja mætti Vilhjálm að því fyrir hvaða laun hann væri tilbúinn í að taka að sér að stýra ríkisbanka fyrir Alþingi? Ekki er hætta á að fyllerí myndi verða Vilhjálmi til trafala sem algerum reglumanni. Og víst er að hann ber virðingu fyrir reglum og heiðri.

Vilhjálmur veit hvað hann er að tala um þegar hann ræðir mismunun og synd.