Breytti Samkeppniseftirlitið einhverju?

sem máli skipti?

Páll Gunnar Pálsson forstjóri Samkeppniseftirlitsins skrifar grein í Mogga í gær og lýsir viðbrögðum eftirlitsins við samrunum og samþjöppun í íslensku viðskiptalífi.

Greinin er hér:

"Formaður efnahags- og viðskiptanefndar, Óli Björn Kárason, gerir eignarhald lífeyrissjóða á fyrirtækjum að umtalsefni í grein sinni í Morgunblaðinu þann 5. júlí síðastliðinn. Bendir Óli Björn m.a. á að sömu lífeyrissjóðir eigi eignarhluti í fleiri en einum keppinauti á sama markaði, þ. á m. á matvöru- og eldsneytismörkuðum. Segir hann það umhugsunarvert að Samkeppniseftirlitið hafi ekki gert athugasemd við samtvinnað eignarhald lífeyrissjóðanna á mikilvægum neytendamörkuðum eða vakið athygli á þeim hættum sem því eru samfara.

 

Af þessu tilefni er rétt að gera stutta grein fyrir umfjöllun Samkeppniseftirlitsins um þetta á undanförnum misserum:

 

1.Í kjölfar bankahrunsins fylgdist Samkeppniseftirlitið með þróun eignarhalds á atvinnufyrirtækjum og áhrifum þess á samkeppni. Safnaði eftirlitið reglulega upplýsingum frá um 120 fyrirtækjum og birti þrjár skýrslur um þetta efni, nr. 2/2011, 3/2012 og 3/2013. Í þeirri síðastnefndu er vakin athygli á sívaxandi hlut lífeyrissjóða í eignarhaldi fyrirtækja og lýst áhyggjum af ógagnsæju eignarhaldi lífeyrissjóða, banka og einstaklinga í gegnum sjóði, sér í lagi sameiginlegu eignarhaldi fagfjárfesta í tveimur eða fleiri keppinautum á sama markaði.

 

2.Á morgunverðarfundi Viðskiptaráðs Íslands o.fl. um lífeyrissjóði og íslenskt atvinnulíf, þann 15. nóvember 2013, lýsti Samkeppniseftirlitið sömu áhyggjum. Þar var vakin athygli á nokkrum lykilatriðum sem lífeyrissjóðir þyrftu að huga að. Meðal annars ættu lífeyrissjóðir að forðast að eiga samkeppnislega mikilvægan eignarhlut í fleiri en einum keppinauti á sama markaði og vinna gegn hvers konar blokkamyndun sem stafað gæti af myndun fyrirtækjahópa undir eignarhaldi þeirra.

 

3.Með ákvörðun nr. 1/2011 setti Samkeppniseftirlitið skilyrði fyrir kaupum Framtakssjóðs Íslands á Eignarhaldsfélaginu Vestia. Var skilyrðunum m.a. ætlað að sporna gegn óeðlilegri valdasamþjöppun og blokkamyndun sem takmarkað gæti samkeppni til lengri tíma litið. Þá var bent á að samstarf lífeyrissjóðanna í gegnum Framtakssjóðinn gæti haft óæskileg áhrif á fjárfestingarstefnu lífeyrissjóðanna sjálfra.

 

4.Fjallað var ítarlega um eignarhald lífeyrissjóðanna í ákvörðun nr. 7/2014, sem varðaði breytingar á yfirráðum yfir Festi (Norvik), sem m.a. rekur Krónuna. Voru samrunanum sett skilyrði sem miðuðu m.a. að því að draga úr samkeppnishindrunum sem stafað gætu af samkynja eignarhaldi á mikilvægum keppinautum á matvörumarkaði, þ.e. Högum og Kaupási. Í ákvörðuninni er fjallað sérstaklega um minnihlutaeign í keppinautum, þ.e. þegar sami fjárfestir á í fleiri en einum keppinauti á sama markaði (sjá kafla 4.2.1).

 

Samkeppniseftirlitið hefur gripið til hliðstæðrar íhlutunar í allmörgum málum, vegna eignarhalds lífeyrissjóða og annarra fagfjárfesta. Nefna má hér sem dæmi ákvarðanir er varða breytingar á eignarhaldi Skeljungs hf. (nr. 2/2014), Kynnisferða hf. (22/2015) og verslanakeðjunnar 10-11 og Iceland (nr. 26/2016).

 

5.Í nóvember 2015 gaf Samkeppniseftirlitið út viðamikla skýrslu um eldsneytismarkaðinn (nr. 2/2015), en skýrslan er liður í markaðsrannsókn eftirlitsins. Þar er m.a. fjallað um eignatengsl milli N1 og Skeljungs sem felast í því að lífeyrissjóðir og fleiri aðilar eiga eignarhluti í báðum fyrirtækjunum. Er komist að þeirri niðurstöðu að eignatengslin geti skaðað samkeppni, sem felist m.a. í því að eigendur félaganna tveggja hafi beinan hag af því að þau keppi ekki jafnmikið innbyrðis og við aðra ótengda keppinauta (kafli 5.6.4).

 

6.Þann 25. maí 2016 stóð Samkeppniseftirlitið fyrir fjölmennum umræðufundi um eignarhald á atvinnufyrirtækjum, hlutverk lífeyrissjóða og áhrif á samkeppni. Á fundinum var gerð grein fyrir nýlegum rannsóknum fræðimanna í Bandaríkjunum, en þær benda til þess að aukin eignatengsl milli keppinauta þar í landi, á flugmarkaði annars vegar og bankamarkaði hins vegar, hafi leitt til hærra verðs til viðskiptavina. Einn hinna bandarísku fræðimanna, Martin C. Schmalz, dósent við University of Michigan, kynnti þessar niðurstöður á fundinum (upptaka í gegnum fjarfundarbúnað).

 

Á fundinum var efnt til pallborðsumræðna með þátttöku hagsmunaaðila og stjórnvalda. Þáverandi fjármálaráðherra, Bjarni Benediktsson, tók þátt í pallborði, en hann hefur lýst svipuðum sjónarmiðum og tekið undir áhyggjur Samkeppniseftirlitsins.

 

7.Til viðbótar við þetta hefur Samkeppniseftirlitið átt í talsverðum samskiptum við lífeyrissjóði um framangreint. Nefna má sem dæmi að í janúar síðastliðnum bauð Samkeppniseftirlitið stjórnendum lífeyrissjóða á sérstaka kynningu á kjarnareglum samkeppnislaga og þeim sjónarmiðum sem huga þyrfti að á vettvangi sjóðanna.

 

Brýnt umræðuefni

 

Samkeppniseftirlitið fagnar því að formaður efnahags- og viðskiptanefndar hafi kvatt sér hljóðs um þetta mikilvæga málefni. Einnig ber að fagna því að Bjarni Benediktsson forsætisráðherra skipaði í júní síðastliðnum starfshóp um hlutverk lífeyrissjóða og uppbyggingu atvinnulífs. Á meðal viðfangsefna hópsins er að skoða hvaða efnahagslegu og samkeppnislegu hættur felast í víðtæku eignarhaldi lífeyrissjóða í atvinnufyrirtækjum.

 

Þá er ástæða til þess að vekja athygli á nýlegri rannsókn íslenskra fræðimanna um þetta efni, en fræðigrein þeirra birtist í Stjórnmálum og stjórnsýslu (útg. 13, 1/2017) undir yfirskriftinni »Að þjóna sömu herrum en keppa þó: Sameiginlegt eignarhald á íslenskum hlutabréfamarkaði«.

 

Að mati Samkeppniseftirlitsins er umræða um eignarhald á atvinnufyrirtækum brýn, ekki síst umræða um hlutverk lífeyrissjóða og annarra fagfjárfesta. Í því efni verður að hafa í huga þær hættur sem hér hefur verið bent á, en samhliða verður að gæta að hagsmunum okkar allra af því að lífeyrissjóðir geti axlað frumskyldur sínar gagnvart lífeyrisþegum. Jafnframt verður að hafa í huga skyldur þeirra til að gæta hagsmuna sinna og almennings sem hluthafar í fyrirtækjum.

 

Ákvarðanir og skýrslur sem hér er vísað til eru aðgengilegar á heimasíðu Samkeppniseftirlitsins, www.samkeppni.is."

Má ekki spyrja hvort afskipti og umvandanir Samkeppniseftirlitsins sem lýst er í liðum 1.-6. hvai breytt einhverju um samrunan? Gekk hann ekki fyrir sig yfirleitt allstaðar þrátt fyrir þetta nöldur stofnunarinnar? 

Adam Smith segir einhversstaðar að komi stjórnendur fyrirtækja saman á fund um sín mál sé það aðeins til að gera samsæri gegn almenningi. Hérna er það fréttaefni og slegið upp sem gleðifrétt að þetta eða hitt fyrirtækið hafi keypt hitt eða þetta fyrirtæki og megi búast við hagræðingu í kjölfarið.Skyldi þetta vera hin séríslenska útgáfa af kenningum Adams Smith?

  

Er ekki komin reynsla á Bónus, Hagkaup, Haga, Olís, Lyfju, N!,Skeljung og Lífeyrissjóðina annarsvegar og svo Costco hinsvegar?

Til hvers er þetta Samkeppniseftirlit og þessi fíni forstjóri ef það gefur bara út föðurlegar umvandanir og stundar pallborðsumræður?

 

Grímuklæddir bófar

voru áberandi í Búsáhaldabyltingunni hér við Alþingishúsið. Hvattir áfram af  kommúnistaþingmanni með farsíma innan úr Alþingshúsinu grýttu þeir lögreglu og þinghúsið og slösuðu fólk.

Sama hegðun sýndi sig í Hamborg þegar samskonar glæpaskríll réðist á lögreglu og slasaði fjölda þeirra þegar G20 fundurinn var. Glæpalýðurinn notar tækifæri þegar mótmæli standa yfir og fær útrás fyrir algerlega  hugsjónalaust skemmdarverkaeðli sitt.

Það ber því að fagna því að :

"Mann­rétt­inda­dóm­stóll Evr­ópu hef­ur staðfest belg­ísku lög­in sem banna and­lits­hul­una niqab á al­manna­færi. Dóm­stóll­inn tel­ur að höml­ur af þessu tagi séu nauðsyn­leg­ar í lýðræðis­legu þjóðfé­lagi. 

Mál­efnið er um­deilt í Evr­ópu en í nafni ör­ygg­is hafa sum lönd lagt bann við klæðnaði sem hyl­ur and­litið. Mann­rétt­inda­hóp­ar hafa for­dæmt slík bönn og full­yrt að þau brjóti í bága við grund­vall­ar­mann­rétt­indi. Bannið var fært í lög árið 2011 í Belg­íu og við því liggja sekt­ir og hátt í sjö daga fang­elsis­vist. 

Í til­kynn­ingu um dóm­inn seg­ir hins veg­ar að bannið tryggi sam­fé­lags­lega sam­heldni, varðveiti frelsi og mann­rétt­indi og sé nauðsyn­legt í lýðræðis­legu þjóðfé­lagi. Þá seg­ir að þjóðum ætti að miklu leyti að vera í sjálfs­vald sett að ákveða hversu brýn þörf sé á að tak­marka trú­ar­lega tján­ingu. 

Frakk­land var fyrsta landið sem bannaði niqab en síðan bannið tók gildi í apríl 2011 hef­ur það leitt til 1.600 hand­taka. "

Öll lönd eiga að taka þetta upp í lögreglusamþykktir sínar. Þetta grímubann  var í gildi í tíð Agnars Kofeoed Hansen þegar hann var lögreglustjóri en er nú horfið að því að ég best veit. Það á umsvifalaust að handataka alla grímuklædda Mökkurkálfa sem blanda sér í mótmæli eða bara skjóta þá á færi með gúmmíkúlum ef ef fjöldinn er mikill eins og var í Hamborg.  

Svona glæpalýð á ekki að taka á með silkihönskum fremur en fyrrverandi ISIS-liðum sem snúa heim eftir drápsfyllerí. 

Viljum við þetta hér?

Þessu er stolið af vef Gústafs Skúlasonar sem býr í Svíþjóð. 

Bianca Muratagic kom til Svíþjóðar 14 ára gömul sem flóttamaður frá stríðinu í Bosníu. Hún skrifaði grein um upplifun svika, sorgar og reiði vegna þess að Svíþjóðin sem hún hefur allan tímann elskað snýr núna baki við henni. Greinin birtist í Katerina Magasin. Ég hef snúið hluta greinarinnar á íslensku til að miðla tilfinningum Muratagic sem ég held að margir deili með henni og lýsi því sem er að gerast í Svía ríki þessa dagana:
Einn af vinum mínum hefur ákveðið að flytja burt frá Svíþjóð. ´Ég vil ekki lengur láta yfirvöld nota mig og hæðast að mér´ segir vinur minn með sorg í röddinni. ´Ég er búin að fá upp í kok af allri spillingu, valdníðslu og lygum sem þeir eru að drekkja okkur í.´

Allt í einu verður mér flökurt. Verð öskuill. Ég kemst að því, að Svíþjóðin mín er alveg sama um vin minn. Og um mig líka. Svíþjóðin mín kemur duglegum, framúrskarandi, sjálfsbjarga innflytjendum burt úr landi á sama tíma og þeir veita félagslegan, efnahagslegan og sálfræðilegan stuðning, íbúðarhúsnæði og einstaklingsvernd til hryðjuverkamanna og glæpamanna sem fremja gróf afbrot.

Svíþjóðin mín skeytir engu um fjölskyldur sem búa í sundruðum úthverfum. Stjórnmálamennirnir í minni Svíþjóð sofa vel á nóttinni á meðan eigur innflytjenda brenna og eru eyðilagðar. Hlutverk lögreglunnar er að leika félagsráðgjafa og semja við glæpaklíkurnar sem ráða lögum í úthverfunum. Og ég fæ að heyra að engin no-go svæði séu til. Að það séu bara rasistar sem svartmála og fara offörum. Að ráðist er á og grjóti grýtt á sjúkrabíla, slökkvliðs- og lögreglubíla í eftursettu svæðunum, þar sem handsprengjuársum fjölgar vegna fátæktar, lífs á hliðarlínu og skorti á tómstundaheimilum.

Það er auðvelt að gera fjöldann blindan og heyrnarlausan fyrir sannleikanum, sérstaklega þar sem yfirvöld lifa í öðrum raunveruleika en heiðarlegir innflytjendur sem ganga til vinnu á hverjum morgni og berjast fyrir börnin sín.

Í Svíþjóðinni minni er ráðist á þá veikustu: aldraða, konur, börn og fátæka. Sænskir ellilífeyrisþegar eru fátækastir í Evrópu, fæðingardeildum er lokað, sífellt fleiri verða vitni að öldrunarþjónustu og heilsugæslu í djúpri kreppu. Fimmtíu af sextíu sveitarfélögum og félagsmálaþjónustan neita að aðstoða barðar konur og börn, róttækir íslamistar verða nýir grannar, hjónabönd með börnum verða eðlileg, nauðganir að meðtöldum hópnauðgunum á hreyfihamlaða og börn ásamt kynferðislegum árásum aukast í gríðarlega miklum mæli á sama tíma og fjöldi afbrotamanna stóreykst sem sleppt er lausum eða fá lítla refsingu verðlaunaða með skaðabótum.

– Svíarnir opnuðu hjörtu sín. Núna er tími til kominn að opna augun líka og sjá raunveruleikann. Við erum í brattri brekku. Að innflytjendavinir mínir eru farnir að flýja Svíþjóð er alvarleg viðvörun." 

Gústaf bætir við þessari lýsingu á Stefáni Löfven forsætisráðherra og lausnum hans á innanlandsástandinu í Svíþjóð:

" Hann "hét því", hann "heitir", hann "telur". "Feður, bræður og karlkynsættingjar sem beita kúgunum og ofbeldi gera mig brjálaðan".

Stefan Löfven hefur alla ástæðu til að vera brjálæður. Brjálæður út í sjálfan sig. Í dæmigerðum 1.maí anda renna fordæmingarnar frá vörum hans á öllu hugsanlegu illu gegn lögreglu, gegn konum, gegn lítilmagnanum, gegn....o.s.frv. 

Þegar sósíaldemókratar höfðu stjórnað Svíþjóð í 70 ár, komið flokksmönnum fyrir í spilltum ríkisfyrirtækjum, hjá spilltum fjármálafyrirtækjum og lagt þunga dulu réttrúnaðar og flokksskírteinis á allt líf Svía, þá fóru þeir "brjálaðir" í mótmælagöngu á 1.maí gegn sjálfum sér, því ekki var við neinn annan að sakast.

Núna er verið að loka síðustu lögreglustöðinni á nó gó svæðum í norðurhluta Stokkhólms. 10% lögreglunnar í Stokkhólmi hefur hætt störfum það sem af er árs og segja yfirvöld að lögreglustöðinni í Kista sé lokað vegna manneklu. Magnus Ranstorp einn fremsti sérfræðingur Svía í hryðjuverkamálum, segir að hér sé stórslys á ferðinni og vantar a.m.k. fjórar lögreglustöðvar í stað þeirrar sem lokað er.  

Stærstur hluti 700 milljónanna sænsku sem lofað var til að bæta ástandið hjá lögreglunni hafa farið í að borga skuldir lögreglustjórans vegna ráðningu blýantsnagara á þriðjungi hærri byrjunarlaunum en lögreglumenn fá. Áttu nagararnir að "létta undir" með störfum alvöru lögreglumanna svo fleiri lögreglumenn gætu farið út á göturnar. Margir lögreglumenn sem fara út gera það bókstaflega og koma ekki aftur til baka. 

Aðgerðarleysi sænsku ríkisstjórnarinnar er bein uppgjöf gegn glæpaklíkum Svíþjóðar sem sífellt leggja undir sig stærri svæði. 

Og nú fáum við að vita, að þúsundir hryðjuverkamanna eru í ríkinu tilbúnir til aðgerða. Það er mikið ofmat að halda að "brjálæði" sænska forsætisráðherrans dugi langt í baráttunni gegn þessu glæpaþýi." 

Svona er þróunin í Svíþjóð. Þetta endurtekur sig ekki hér á Íslandi er það? 34.500 hælisleitendur koma til Svíþjóðar meðan hingað koma bara 2.000. Allur munurinn.

Viljum við þetta hér?

Jón Gunnarsson

er með nýjar og ferskar hugmyndir í samgöngumálum sem stinga óneitanlega í stúf við stefnu Borgarstjórnarmeirihlutans. Jón hugsar skiljanlega um lausnir fyrir landið allt og eyðir því ekki tíma sínum í skýjaborgir  og microlausnir heldur hugsar heildstætt fyrir land og þjóð sem vera ber af ráðherra.

Í samgöngumálum landsins er framtíðarmyndin ekki sérlega uppörvandi. Brýn verkefni á suðvesturhorninu, til að mæta álagi og draga úr slysahættu, kosta um 100 milljarða. En á ríkisfjármálaáætlun séu aðeins 10 milljarðar á ári merktir vegamálum. Og þannig verður það næstu árin. Jón skilur því við hvað er að fást og dettur ekki í hug að tími einkabílsins sé liðinn eða nauðsyn akbrauta um landið allt. En það er að mörgu að hyggja fyrir landsmenn í vegakerfinu, bæði á sviði nýbygginga og endurnýjun.

„Þá eigum við eftir Teigsskóg sem kostar 6 milljarða, Dýrafjarðargöngin sem kosta 9 milljarða, Dynjandisheiði sem kostar sennilega 4 milljarða. Við eigum eftir Skógarströndina, Dettifossveginn, Hornafjarðarfljótið, sem líklegu eru 4 milljarðar, og uppsveitir Árnessýslu og Ölfus, sem kosta okkur marga milljarða.“ Ráðherra samgöngu- og byggðamála minnir á að við erum fámenn þjóð í stóru landi. Vegakerfið sé risavaxið verkefni fyrir okkur. Þess vegna vill hann að við fetum okkur inn á braut vegatolla, að gjald verði tekið af ferðamönnum sem fara um tiltekna vegi. „Það er algjörlega nauðsynlegt að við finnum einhverja uppsprettu fjár við hlið skattpeninganna til að fara í þetta alvöru átak.“ Ráðherra ætlar að kynna hugmyndir sínar í þeim efnum síðar í sumar.

Það er hinsvegar erfitt að koma með hugmyndir um að þeir borgi sem noti án þess að hávær mótmæli hefjist. Það er líkast og menn vilji heldur kyrrstöðu og aðgerðaleysi fremur en að leita lausna.

Aðgerðaleysið í Sundabrautarmálum er ekki hvað síst tilkomið vegna skemmdarverka Borgarstjórnarmeirihlutans sem eyðilagði ódýrasta kostinn vísvitandi vegna hagsmuna Sundabyggðarverkefnisins og strandaði því máli líklega um mörg ár. Og hindraði þar með uppbyggingu í Geldinganesi sem aftur framlengir húsnæðisvandann á öllu höfuðborgarsvæðinu.

Það er ástæða til að hlusta vandlega á Jón Gunnarsson og hans nýju hugmyndir í samgöngumálum landsins.

Hlutfallslegur vandi?

vegna hælisleitenda er tekinn til umfjöllunar í Mbl.í dag.

Í leiðara segir svo:

"Innanríkisráðherrar Evrópusambandsins hittust í Tallinn, höfuðborg Eistlands, á fimmtudag og ræddu þar viðbrögð við hinum brýna flóttamannavanda sem Ítalir glíma við. Áætlað er að um 85.000 flóttamenn hafi komið til Ítalíu á þessu ári, af um 100.000 sem lagt hafa í hættuför yfir Miðjarðarhafið til landa Evrópusambandsins á þessu ári.

 

Þó að tölurnar sem um ræðir séu mun lægri en þær sem sáust þegar flóttamannastraumurinn var í hámarki árið 2015, hefur straumurinn sett mikið álag á þær stofnanir Ítalíu sem fara með þessi mál. Þá krefst vandinn þess að haldið sé úti mikilli öryggisgæslu á Miðjarðarhafinu. Hafa nú þegar um 2.200 manns látist á þessu ári við það eitt að reyna að komast yfir, svo vitað sé, og í hverri viku berast nú fregnir þess efnis að bjarga hafi þurft fjölda fólks úr bráðum sjávarháska.

 

Þær lausnir sem lagðar hafa verið til í þessum efnum eru tvíþættar. Þær snúa annars vegar að því hvernig Evrópusambandið geti aðstoðað Ítalíu við að bera þær byrðar, sem koma flóttamannanna hefur sett á landið, og hins vegar hvernig draga megi úr fjöldanum sem leggur sig í hættu við að reyna að komast yfir Miðjarðarhafið.

 

Þessi umræða um vandann á Ítalíu er umhugsunarverð, ekki aðeins vegna vandans þar, heldur einnig stöðunnar hér á landi. Á Ítalíu er kerfið komið að þolmörkum að sögn stjórnvalda þar í landi, jafnvel þó að fjöldinn sem þeir hafi tekið við á þessu ári sé einungis um 0,1% af fólksfjölda Ítalíu.

 

Hér á landi hefur sömuleiðis orðið sprenging í komu fólks, sem sækist eftir alþjóðlegri vernd eða hæli, þó að orsök hennar sé að verulegu leyti af öðrum rótum runnin. Greint var frá því hér í blaðinu í gær, að um 80% fleiri umsóknir hefðu borist til Útlendingastofnunar á fyrri hluta þessa árs en á sama tíma í fyrra. Fari fram sem horfir, gæti stefnt í að heildarfjöldinn á þessu ári verði um 2.000 manns samkvæmt upplýsingum Útlendingastofnunar.

 

Verði sú raunin gæti það hæglega farið svo að koma flóttafólks hingað til lands yrði hlutfallslega langt umfram það, sem Ítalir telja vera við ystu þolmörk. Augljóst er að stjórnmálamenn geta ekki látið eins og þessi mál séu aukaatriði fyrir Íslendinga eða að þau muni leysast af sjálfu sér án aðgerða. Vandinn er þegar orðinn stór en því miður er umræðan lítil og sú sem þó fer fram byggist iðulega meira á hleypidómum og upphrópunum en staðreyndum og leit að lausnum."

 

Það er nokkuð áliðið með það að farið sé að fjalla um hælisleitendamál á Íslandi af yfirvegaðri skynsemi eins og þarna er loksins gert. Því miður eru engin merki þess að nokkuð raunhæft sé verið að gera í málaflokknum.Afgreiðsla einstakra gengur áfram of hægt til þess að halda í við vöxt aðstreymisins. Húsnæðisvandinn og kostnaðurinn af vistun mála í athugun heldur áfram að vaxa.

 

Embættiskerfið okkar vinnur greinilega of hægt til þess að ráða við vöxt vandans. Hin sígilda íslenska skýring er að fjárskortur og starfsmannavöntun valdi hér öllu um. Stjórnvöld virðast hinsvegar ekki geta tekið afstöðu til þess hvort fjölgun í hópi hælisleitenda sem hér dvelja sé æskileg eða ekki.Sumir telja að svo sé en aðrir ekki.Hvað sé rétt og hvað ekki?  

 

Á meðan er greinilegt að hlutfallslegur vandi Íslendinga vegna aðstreymis hælisleitenda er síst minni en Ítala þar sem 0.1% af mannfjölda Íslendinga er mun minni en 2000.

Donald Trump! Donald Trump! Donald Trump!

æptu frá sér numdir Pólverjar þegar Trump ávarpaði þá í Pólandi. Um þetta þegja íslenskir fjölmiðlar. 

"Donald Trump Bandaríkjaforseti var í Varsjá höfuðborg Póllands fimmtudaginn 6. júlí á leið sinni á fund leiðtoga 20 helstu iðnríkja heims sem verður um helgina í Hamborg, Þýskalandi. Forsetinn flutti Pólverjum ræðu á KrasiÅ„ski-torgi í Varsjá.

Ræðunni var vel fagnað af mannfjölda sem kom saman á torginu. Oftar en einu sinni varð forsetinn að gera hlé á máli sínu þegar mannfjöldinn hrópaði: Donald Trump! Donald Trump! Donald Trump!

Bandaríkjaforseti bar lof á Pólverja og góða samvinnu þeirra við Bandaríkjamenn og minnti á að árið 1920 hefðu Pólverjar stöðvað sovéska herinn þegar hann sótti inn í Evrópu. Þeir hefðu hins vegar 19 árum síðar orðið fyrir innrás nasista úr vestri og Sovétmanna úr austri.

Forsetinn rifjaði upp ólýsanleg illvirki gagnvart pólsku þjóðinni af tveimur hernámsríkjum, fjöldamorðin í Katýn-skógi, helförina, gettóið í Varsjá og uppreisnina þar, eyðileggingu Varsjár og að um 20% þjóðarinnar hefði fallið í valinn. Þar á meðal fjölmennasti hópur gyðinga í Evrópu, nasistar hefðu á skipulegan hátt myrt milljónir þeirra.

Hann bar lof á Pólverja fyrir uppreisnina í Varsjá undir stríðslok og minnti á að sovéski herinn hefði beðið átekta á meðan nasistar eyðilögðu borgina og reyndu að brjóta þjóðina á bak aftur í eitt skipti fyrir öll. Engum takist þó að eyðileggja hugrekki og sálarstyrk Pólverja, sagði Trump.

Undir stjórn kommúnista í fjóra áratugi hefðu Pólverjar við hlið annarra fjötraðra þjóða í Evrópu mátt þola harkalega aðför að frelsi sínu, trú, lögum, sögu og sjálfsmynd. Þeir hefðu þó aldrei misst kjarkinn. Það hefði mistekist að brjóta þá.

Trump minntist þess að 2. júní 1979 hefði ein milljón manna komið saman á Sigurtorginu í Varsjá til að taka þátt í fyrstu messunni með pólskum páfa sínum. Þann dag hlyti hver einasti kommúnisti í Varsjá að hafa áttað sig á að kúgunarkerfi þeirra myndi brátt líða undir lok.

Með Jóhannesi Páli II páfa hefðu Pólverjar áréttað eigin sjálfsmynd sem þjóð helguð guði. Þeir hefðu staðið saman gegn kúgun, gegn löglausri öryggislögreglu, gegn grimmu og spilltu kerfi. Pólverjar hefðu unnið, þeir mundu ætíð sigra. Bandaríkjaforseti sagði:

„Í þessum sigri ykkar á kommúnismanum nutuð þið stuðnings öflugs bandalags frjálsra þjóða í vestri sem stóðu gegn harðstjórn. Nú eru Pólverjar með traustustu aðila NATO og hafa skipað sér í fremstu röð þjóða í Evrópu sem er öflug, ein heild og frjáls.

Sterkt Pólland er blessun fyrir þjóðir Evrópu og þær vita það. Sterk Evrópa er blessun fyrir Vesturlönd og heiminn allan. Eitt hundrað árum eftir að Bandaríkjaher hóf þátttöku í fyrri heimsstyrjöldnni eru Atlantshafstengslin milli Bandaríkjanna og Evrópu eins öflug og þau hafa alltaf verið og kannski á margan hátt jafnvel öflugri.

Í álfunni standa menn ekki lengur frammi fyrir vofu kommúnismans. Á þessari stundu erum við á Vesturlöndum og við verðum að segja að það steðja skelfilegar ógnir að öryggi okkar og þeim háttum sem móta líf okkar. Þið sjáið hvað er að gerast annars staðar. Það blasa við ógnir. Við munum takast á við þær. Við sigrum. Við sjáum þessar ógnir.

Við stöndum frammi fyrir annarri kúgunar-hugmyndafræði – í nafni hennar eru flutt út hryðjuverk og öfgahyggja um heim allan. Hvað eftir annað hafa verið framin hryðjuverk í Bandaríkjunum og Evrópu. Við munum binda enda á þau.

Á sögulegum fundi í Sádí-Arabíu hvatti ég leiðtoga meira en 50 múslimaríkja til þess að taka höndum saman til að uppræta þessa ógnun sem beinist að öllu mannkyni. Við verðum að standa saman gegn þessum sameiginlegu óvinum til að svipta þá landi, fjármunum, netkerfi sínu og hvers konar hugmyndafræðilegum stuðningi sem þeir kunna að njóta. Við munum ávallt fagna nýjum borgurum sem viðurkenna gildi okkar og sem er annt um þjóðir okkar, landamæri okkar verða þó ávallt lokuð fyrir hvers kyns hryðjuverkum og öfgahyggju.

Við berjumst af hörku gegn hryðjuverkum öfgasinnaðra íslamista og við munum sigra. Við getum ekki samþykkt þá sem hafna gildum okkar og þá sem nota hatur til að réttlæta ofbeldi gagnvart saklausum.

Nú á tímum stöndum við á Vesturlöndum einnig andspænis öflum sem reyna að prófa viljastyrk okkar, grafa undan sjálfstrausti okkar og vega að hagsmunum okkar. Við okkur blasa nýjar árásaraðferðir, þar á meðal áróður, fjármálaglæpir og tölvuhernaður og við verðum að breyta starfsaðferðum bandalags okkar svo að það geti keppt með árangri á nýjum sviðum og á öllum nýjum orrustuvöllum.

Við hvetjum Rússa til að láta af aðgerðum sínum sem miða að því að grafa undan stöðugleika í Úkraínu og annars staðar og til að hætta stuðningi sínum við óvinveittar ríkisstjórnir – þar á meðal í Sýrlandi og Íran – og slást frekar í hóp með ábyrgum þjóðum í baráttu okkar gegn sameiginlegum óvinum og til varnar sjálfri siðmenningunni.

Loks ber að geta þess að beggja vegna Atlantshafs steðjar enn ein hættan að borgurum landa okkar – hætta sem er alfarið á okkar valdi. Sumum er þessi hætta ósýnileg en Pólverjar þekkja hana vel: stöðug útþensla skrifræðis ríkisins sem dregur mátt og fjármuni frá fólkinu. Vestrænar þjóðir öðluðust styrk sinn ekki vegna skriffinnsku og reglna heldur vegna þess að fólki var leyft að láta drauma sína og þrár rætast.[…]

Við semjum sinfóníur. Við stundum nýsköpun. Við heiðrum fornar hetjur okkar, leggjum rækt við eigin hefðir og venjur og leitum alltaf að glænýjum stöðum til að skoða.

Við viðurkennum snilli. Við viljum komast í fremstu röð og dásömum hrífandi listaverk til heiðurs guði. Við berum virðingu fyrir lögum og rétti og stöndum vörð um mál- og skoðanafrelsi.

Við eflum konur sem hornsteina samfélags okkar og þess árangurs sem við viljum ná. Við höfum trú á fjölskyldunni sem þungamiðju í lífi okkar, við höfum þessa trú ekki á opinberum aðilum og embættismannavaldinu. Og við tökum allt til umræðu. Við efumst um allt. Við reynum að vita allt svo að við vitum meira um okkur sjálf. […]

Ef við þekkjum sögu okkar vitum við hvernig við eigum að leggja grunn að framtíðinni. Bandaríkjamenn vita að öflugt bandalag frjálsra, fullvalda og sjálfstæðra þjóða er besta vörnin fyrir frelsi okkar og hagsmuni okkar. Þess vegna hefur ríkisstjórn mín krafist þess að allir aðilar NATO standi að lokum við sanngjarnar fjárhagsskuldbindingar sínar að fullu.

Vegna þessarar kröfu hafa nýir milljarðar dollara byrjað að streyma til NATO. Satt að segja er fólki mjög brugðið. Staðreynd er hins vegar að milljarðar dollara á milljarða ofan streyma frá þjóðum sem að mínu áliti hefðu annars ekki borgað svona fljótt.

Við þá sem kunna að gagnrýna harða afstöðu okkar vil ég segja að við Bandaríkjamenn höfum ekki aðeins í orði heldur einnig á borði sýnt að við stöndum fast að sameiginlegum varnarskuldbindingum í 5. grein [Atlantshafssáttmálans].

Auðvelt er að tala en verkin skipta máli. Til eigin varna – þið vitið þetta og allir vita þetta, allir verða að vita þetta – verða Evrópumenn að leggja meira af mörkum. Evrópumenn verða að sýna að þeir trúa á framtíð sína og gera það með því að nýta fjármuni til að tryggja þessa framtíð.

Vegna þessa fögnum við ákvörðun Pólverja nú í vikunni um að fá frá Bandaríkjunum Patriot- loft-og eldflaugavarnakerfið sem reynst hefur vel í átökum – það stendur því ekkert framar í heiminum. Einmitt þess vegna berum við einnig lof á Pólverja fyrir að vera í hópi þeirra NATO-þjóða sem hafa þegar náð takmarkinu með útgjöldum til sameiginlegra varna. Þakka ykkur, þakka ykkur, Pólverjar. Við ykkur segi ég: þið hafi svo sannarlega gefið frábært fordæmi og eigið lof skilið. Þakka ykkur.

Við verðum að minnast þess að varnir okkar eru ekki aðeins reistar á fjárhagsskuldbindingum þær eru reistar á viljanum sem að baki býr. […] Grundvallarspurning líðandi stundar er hvort vestrænar þjóðir vilji halda lífi. Höfum því þá trú á gildum okkar að við viljum verja þau hvað sem það kostar? Berum við næga virðingu fyrir borgurum okkar til að vernda landamæri okkar? Búum við yfir þrá og hugrekki til að varðveita siðmenningu okkar andspænis þeim sem vilja grafa undan henni og eyðileggja?

Við kunnum að ráða yfir stærstu hagkerfum og banvænustu vopnum sem finna má á jörðunni en án öflugra fjölskyldna og öflugra gilda verðum við veik og höldum ekki lífi. Gleymi einhver úrslita mikilvægi þessara þátta ætti hann að heimsækja land þar sem þetta hefur aldrei gleymst. Hann ætti að fara til Póllands. Hann ætti að koma hingað til Varsjár og kynna sér sögu Varsjár-uppreisnarinnar."

Það er ekki furða þó íslenska krateríið sem ræður opinberri umræðu á Íslandi  vilji þegja það  í hel þegar Donald Trump sýnir hvað í honum býr.

Villi Bjarna

skrifar góða hugvekju í Mbl. í dag sem ástæða er til að minnast á fyrir þá Samfylkingarmenn og kommatitti sem ekki viðurkenna að þeir lesi Mogga.

Villi segir:

"Það getur verið að hugsjón frelsisins sé ekki neitt sérstaklega merkileg hugsjón, en hún er æðsta hugsjón bundins manns, og meðan er bundinn maður í heiminum stendur hún í gildi á sama hátt og hugsjón saðningarinnar er í gildi meðan til er soltinn maður.“ Svo ágætlega mælti skáldið og þessi orð eru enn í fullu gildi. Frá því greinarhöfundur fór að fylgjast með fréttum af líðandi stund með frásögnum nokkurra snillinga, sem sögðu þær beint úr Lundúnafréttum fyrr um morguninn, hefur meginstef allra frétta verið barátta mannsandans fyrir hinum frjálsa heimi. Í fararbroddi þjóða hins frjálsa heims voru lengst af Bandaríkin og Bretland. Þeim við hlið stóðu Frakkland og Þýskaland auk Norðurlandaþjóða sem stóðu saman, þó að sumar þeirra þjóða kenndu sig við hlutleysi en aðrar voru og eru aðilar að NATO.

Þeir sem hafa langtímaminni muna sem gerst hafi í gær þegar Sovétríkin og fylgiríki þeirra gerðu innrás í Ungverjaland og síðar í Tékkóslóvakíu en í millitíðinni voru settir upp eldflaugaskotpallar á Kúbu, pallar fyrir eldflaugar sem gátu borið kjarnaodda, í túngarðinum hjá Bandaríkjunum. Vissulega háðu Bandaríkjamenn vonlausa styrjöld í Víetnam á sama tíma.

Frelsi og nýsköpun

Eitthvað kunna hlutföll í heiminum að hafa raskast á þeim 40 árum sem liðin eru frá lokum styrjaldarinnar í Víetnam. Kínverska alþýðulýðveldið hefur tekið sæti Formósu hjá Sameinuðu þjóðunum og þau lönd sem lutu í gras í síðari heimsstyrjöldinni hafa orðið efnahagsleg stórveldi. Vissulega er Kína mikið efnahagsveldi. Stafar það að nokkru af því að Bandaríkin hafa verið rekin með verulegum halla á utanríkisviðskipum á liðnum áratugum. Það hefur leitt til þess að Bandaríkin eru orðin „smá“. Í öllu falli telur núverandi forseti Bandaríkjanna nauðsynlegt „að gera Bandaríkin stór aftur“.

Sem dæmi um viðreisn hinna sigruðu þá hafa flestar nýjungar í framleiðslu tækja til afþreyingar, eins og sjónvörp, myndbandstæki og filmulausar myndvélar orðið til með þjóðum sem töpuðu. Enginn þykir maður nema hann aki á þýskum bíl. Nýsköpun var ekki kæfð í ósigrum. Frakkland var meðal sigurvegara. Enginn stendur þeim á sporði í framleiðslu munaðarvöru, hvort heldur í klæðum eða drykk. Sumar þeirra þjóða sem voru sigurvegar í stríðinu framleiða ekkert nema hrávöru.

Garry Kasparov benti greinarhöfundi á þetta á fundi. Þannig er sorglegt að sjá hvernig gengi rúblu gagnvart dollar sveiflast með olíuverði. Svo háð er herveldið Rússland olíuverði. Þær þjóðir sem tapað hafa frelsinu eða aldrei notið þess, framleiða ekki neitt annað en hrávöru. Svo virðist sem frelsi andans sé grundvöllur nýsköpunar í framleiðslu.

Frelsi og samvinna

Eftir að styrjöld í Evrópu lauk þá töldu hugsjónamenn í þeim löndum sem börðust að slíkt mætti ekki endurtaka sig. Þar fóru fremstir Frakkar tveir, Schuman og Monnet. Á sama tíma var stjórnarfar í Frakklandi óstöðugt með 22 ríkisstjórnir á 12 árum, þar til Charles de Gaulle reyndi að stjórna Frökkum, vitandi að það kynni að vera erfitt að stjórna þjóð sem hefur 246 tegundir af ostum. Það tókst þó því frá stofnun 5. lýðveldisins hefur ríkt stöðugleiki í Frakklandi.

Hugmyndafræði hershöfðingjans var íhaldssemi og að Frakkland skyldi vera óháð erlendu valdi. Jafnframt var undirritaður samningur um vináttu Frakka og Þjóðverja í höllu forseta Frakklands og við hana er kennd, Élysée Treaty. Hershöfðinginn gerði sér ljóst að fólk gæti átt vini þótt grunnt gæti verið á því góða milli stjórnmálamanna.

Það var í heimabæ Charles de Gaulle, Colombey-les-Deux-Églises, sem Frakklandsforseti og Þýskalandskanslari innsigluðu vináttu þjóðanna með minningarsafni um síðari heimsstyrjöldina og líf hershöfðingjans. Safnið var opnað árið 2008.Annar styrjaldarleiðtogi, norðan við Ermarsund, sjálfur Churchill, á að hafa sagt að besta leiðin til að efla sjálfstæðið væri að fórna því. Með því vildi hann leggja áherslu á samvinnu þjóð.

Allir kanslarar Þýskalands eftir stríð reyndu að sameina þýsku þjóðina. Helmunt Kohl tókst það að lokum. Hver hefði trúað því að nokkru síðar yrði þýskur kanslari fæddur undir oki kommúnisma?

Áhyggjur af frelsinu

Það er full ástæða til að hafa áhyggjur af frelsinu og hinum frjálsa heimi. Það er nefnilega svo að hinn frjálsi heimur er ávallt í vörn gegn oki alræðis og vangetu.Á þeim 60 árum sem liðin eru frá því greinarhöfundur fór að fylgjast með heiminum hafa aðstæður breyst á þann veg að Bandaríkin og Bretland virðast ekki í forystu hins frjálsa heims. Á því virðist hafa orðið breyting.

Núverandi Bandaríkjaforseti er óútreiknanlegur og það er ekki traustvekjandi fyrir þær þjóðir, sem ávallt hafa staðið með Bandaríkjunum. Á sama veg er það í raun í Bretlandi, sem hefur ákveðið að ganga úr Evrópusambandinu án þess að fyrir liggi hvað taki við í samskiptum við þær þjóðir sem eftir eru.

Svo virðist sem frjáls för fólks, sameiginlegir dómstólar við úrlausn ágreiningsefna og sameiginlegt eftirlit á mörkuðum sé meginágreiningsefni. Það eru einmitt þessi atriði sem eru hluti af samvinnu til að samvinna skili árangri. Og hvað tekur við?

Greinarhöfundur hefur undarlega reynslu af samskiptum við sendiherra þeirra ríkja sem áður tilheyrðu Varsjárbandalaginu. Flestir hafa látið þá skoðun í ljós að frelsi þeirra og sjálfstæði hafi fyrst verið tryggt þegar lönd þeirra fengu aðild að Evrópusambandinu og NATO. Reyndar er eitt land, það er Kosovo, sem á í erfiðleikum með tilvist sína. Vegna þess að landið fær varla áheyrn hjá þessum samtökum en óskar eftir aðild eftir langvarandi sjálfstæðisbaráttu. Þetta er athyglisvert fyrir þá sem hafa þurft að hlusta á söngva um „Ísland úr NATO“.

Frelsi og siðgæði

Það kann að vera að ekki sé til neitt sem heitir siðgæði, aðeins mismunandi hagkvæmar venjur. Þannig er glæpur hjá einum dyggð hjá öðrum. Og glæpur á einum tíma kann að vera dyggð á öðrum. Og dyggð einnar stéttar glæpur annarrar. Eins er það dásemd þess sem hefur verið í dýflissu að frelsast. Það á við þær þjóðir sem gengið hafa til liðs við Atlantshafsbandalagið en voru áður í Varsjárbandalaginu.

Greinarhöfundur hefur alist upp við frelsi, sem ekki hefur skaðað aðra.Greinarhöfundur þekkir einnig til samvinnu manna og þjóða.

Það er frelsi og samvinna sem skilar sigrum hins frjálsa heims."

Ekki deilir bloggari áhyggjum með Villa af Kosovo. Þetta er ekki ríki heldur í raun hérað eins og Rangárvallasýsla og á að réttu heima með Serbíu. Það var innflytjendastraumurinn frá Albaníu sem eyðilagði Kosovo til langframa svipað og hér er að gerast með innflæði óskyldra þjóða þar sem stjórnvöld okkar og góðafólkið sjá ekki að menningaruppruni skipti máli þegar kemur að aðlögun innflytjenda.

En það sem hann segir um Rússland er athyglisvert. Hvað kaupum við eiginlega af Rússum? Hvað hafa þeir að selja okkur utan hrávöru? Ég held að það sem Trump og Pútín gætu rætt í dag í Hamborg væri það hvernig Bandaríkin með sitt hugvit gætu látið Rússa fara að framleiða fyrir sig í stað þess að láta Kínverjana einoka þetta.Það myndi hjálpa Rússum á lappirnar.Ég bind samt miklar vonir við að Trump og Pútín nái saman um um eitthvað skynsamlegt sem gæti orðið til þess að heimurinn færi að taka eitthvað skynsamlegar á málum sínum.En Kínverjarnir eru erfiðir fyrir Trump sem ættu þó að átta sig á því hversu háðir þeir eru Bandaríkjunum um alla hluti. Ég man enn Kúbudeiluna þegar heimurinn stóð á öndinni þegar ég var að yfirgefa Stuttgart eftir 5 ára dvöl þar.Það var svakalegt hugarástandið þann dag.Þess vegna skiptir máli hvernig fer á með þeim forsetunum í dag.

Hvað framleiðum við Íslendingar í rauninni í framhaldi af þessum hugleiðingum annað en fisk og græjur honum tengd ásamt með vitlausum innfluttum reglugerðum frá ESB? 40 dollara hamborgara ofan í túrista í láglaunastörfum eins og ferðaiðnaðurinn er allstaðar? Heimtum svo gengisfall í stað að slá af frekjunni? Ég tel ekki álið og erlenda stóriðju með þar sem það er ekki upprunnið hjá okkur. Hvað höfum við í rauninni annað að selja utan aðgang að landslaginu  nema hugvit eins og í Eve Online til dæmis? Má ekki gera meira?

Ég deili ekki litlu áliti Villa á Trump, sem áttaði sig á hvert krateríið var búið að leiða Bandaríkin. Ég trúi enn á kallinn þann.Af því að hann er óútreiknanlegur og sjálfstæður en ekki prógrammeraður eins og Merkel og Macon.Hann kemur með nýja sýn á málin eins og raunar Villi sjálfur gerir ítrekað og skilur peninga líka eins og Villi.

Það er allavega gott að vita til þess að til eru upplýstir Alþingismenn eins og Villi Bjarna sem virðast standa báðum fótum í sögunni og nútímanum. 

Lífeyrissjóðamálið

er Óla Birni Kárasyni þingmanni að yrkisefni í Morgunblaðinu í dag. Það er helst að skilja að þingmanninum ofbjóði þessi þróun mála í stað "auðstjórnar almennings" sem samflokksmaðurinn Eykon  barðist fyrir á sinni tíð. Allavega gerir Sjálfstæðisflokkur þeirra tveggja ekki nokkurn skapaðan hlut í þessum málum nema steinþegja og virðist helst fagna stórauknu innflæði fjár í sjóðina sem nú er veruleiki.

Óli Björn segir:

"„Íslensku lífeyrissjóðirnir eru því mjög stórir þátttakendur á innlendum skulda- og hlutabréfamarkaði og er ábyrgð þeirra mikil gagnvart atvinnulífinu og stöðugleika á innlendum fjármálamarkaði.“

Skilaboðin sem koma fram í ársskýrslu Fjármálaeftirlitsins [FME] eru skýr og ekki tilefnislaus. Eignir lífeyrissjóðanna hafa orðið stöðugt fyrirferðameiri á innlendum fjármálamarkaði á undanförnum árum eða um 75% af heild.

Á síðustu árum hefur vægi skráðra innlendra hlutabréfa í eignasafni lífeyrissjóðanna aukist verulega. FME telur að bein og óbein hlutdeild sjóðanna, í gegnum sjóði og félög, nemi nálægt 45%. Margt bendir til að um vanmat sé að ræða. Í áðurnefndri ársskýrslu kemur fram að lífeyrissjóðirnir hafi „aukið við fjárfestingar í innlendum fjármálagerningum til fjármögnunar á samlagshlutafélögum og öðrum félögum vegna meðal annars fasteignaverkefna af ýmsu tagi og flokkast þau sem önnur verðbréf“.

Fjarlægð og gildismat

Fátt bendir til annars en að umsvif lífeyrissjóðanna á íslenskum fjármálamarkaði aukist enn frekar á komandi árum, jafnvel þótt þeir beini fjármunum í ríkara mæli í erlendar eignir, sem er skynsamlegt.

Á síðasta ári nam nettó innflæði í lífeyrissjóðina um 60 milljörðum króna (iðgjöld ásamt aukaframlögum að frádregnum útgreiddum lífeyri). Iðgjöld hækka í skrefum í 15,5% og því mun nettóinnflæði í sjóðina aukast um 20-30 milljarða á ári, samkvæmt mati FME.

Líkt og kom fram í grein minni í liðinni viku hefur hlutdeild íslenskra heimila í skráðum félögum ekki verið minni í að minnsta kosti 15 ár eða aðeins um 4% af markaðsvirði.

Þegar farið er yfir hluthafalista skráðra hlutafélaga vekur athygli (og áhyggjur) að einstaklingar og fjárfestingafélög í eigu þeirra, eru lítið áberandi í hópi stærstu hluthafa.

Engu er líkara en að einkaaðilar forðist að fjárfesta í skráðum félögum. Fjarlægðin milli raunverulegra eigenda og stjórnenda viðkomandi fyrirtækja verður meiri og tengslin veikari.

Aðhaldið að stjórnendum verður kannski ekki minna en það verður með öðrum hætti og sagan sýnir að gildismatið sem fylgt er í rekstri mótast mjög af þeirri fjarlægð sem er á milli raunverulegra eigenda (þeirra sem eiga fjárhagslegra hagsmuna að gæta) og stjórnar og stjórnenda fyrirtækja.

Eftir því sem fjarlægðin er meiri er erfiðara fyrir raunverulega eigendur að hafa áhrif á störf og stefnu fyrirtækisins. Þetta segir sig sjálft.

Smásala í höndum lífeyrissjóða

Um það verður ekki deilt að stjórnendum lífeyrissjóðanna var mikill vandi á höndum eftir fjármálakreppuna. Sú skylda hvílir á þeirra herðum að ávaxta fjármuni sjóðanna og fram til þess að fjármagnshöftum var aflétt var ekki um auðugan garð að gresja. Innlendir fjármálagjörningar voru það sem bauðst. Það var óhjákvæmilegt að lífeyrissjóðirnir yrðu virkir þátttakendur í kaupum á skráðum hlutabréfum og raunar nauðsynlegt til að renna stoðum undir hlutabréfamarkaðinn að nýju.

Vandinn sem hefur hins vegar skapast er að lífeyrissjóðirnir eru allt um lykjandi og ráðandi hluthafar í fyrirtækjum sem eru keppinautar. Þetta á til dæmis við um smásöluverslun.

Þrjú fyrirtæki á smásölumarkaði eru skráð í Kauphöllinni; N1, Hagar og Skeljungur. Meirihluti hlutafjár þessara þriggja fyrirtækja er í eigu lífeyrissjóðanna með beinum eða óbeinum hætti. (Nýherji er skráð hlutafélag sem er að hluta á neytendamarkaði en er þó fyrst og síðast upplýsingafyrirtæki, með starfsemi hér á landi og í öðrum löndum).

Sjö af tíu stærstu hluthöfum N1 eru lífeyrissjóðir og eiga alls a.m.k. 53,4% hlutafjár en auk þeirra eru bankar, verðbréfasjóðir og einn erlendur fjárfestingarsjóður meðal 20 stærstu eigenda N1 og eiga þeir alls 82,3%. Lífeyrissjóður verslunarmanna er stærsti hluthafinn og Gildi er annar stærsti. Alls eiga þessir tveir sjóðir 22,5% hlutafjár.

Nýlega var greint frá því að N1 hefði gert samning um kaup á Festi, sem rekur meðal annars Krónuna, Intersport, Elko og Kjarval. Gert er ráð fyrir að kaupin gangi í gegn á næsta ári, en Samkeppniseftirlitið á eftir að gefa sitt samþykki. Með beinum eða óbeinum hætti er Festi í meirihlutaeigu lífeyrissjóða, en þó eru einkafjárfestar þar einnig stórir.

Hluthafar í Festi fá hlutabréf í N1 og ljóst er að hlutur lífeyrissjóðanna verður síst minni þegar upp verður staðið. Sjö af tíu stærstu hluthöfum Haga eru lífeyrissjóðir og þar er Gildi stærstur. Lífeyrissjóður verslunarmanna kemur þar á eftir. Samtals eiga þessir tveir sjóðir liðlega 23% hlutafjár.

Það sem vekur óneitanlega athygli er að þessir tveir sjóðir eru jafnframt tveir af stærstu hluthöfum í N1, sem eftir kaupin á Festi, er einn helsti keppinautur Haga, sem aftur reka Bónus, Hagkaup, og fleiri verslanir. Hagar hafa gert kaupsamning um kaup á Lyfju og Olís, með fyrirvara um samþykki Samkeppniseftirlitsins.

Samkeppni og samtvinnað eignarhald

N1 og Hagar eru (eða verða) keppinautar jafnt á sviði bensínstöðva, matvöru og á fleiri sviðum smásölu. Þessa vegna er það eftirtektarvert að nokkrir lífeyrissjóðir eiga hluti í báðum þessum fyrirtækjum; Gildi, Lífeyrissjóður verslunarmanna, Stapi, LSR (A og B deild), Birta og Söfnunarsjóður lífeyrisréttinda. Í N1 eiga þessir sjóðir alls liðlega 47% með beinum hætti og í Högum tæp 50%.

Sú spurning er því áleitin hvaða áhrif þetta sameiginlega eignarhald hefur á samkeppnismarkaði, ekki síst þegar og ef kaup N1 á Festi og kaup Haga á Lyfju og Olís ganga formlega í gegn.

Fyrir neytendur – sem flestir eru síðan í raun eigendur að þessum fyrirtækjum í gegnum lífeyrissjóði – er það a.m.k. áhyggjuefni hvernig sameiginlegt eignarhald á tveimur af stærstu fyrirtækjum á neytendamarkaði getur haft neikvæð áhrif á samkeppni. Og ekki bætir úr skák þegar horft er til þriðja fyrirtækisins Skeljungs. Beinn eignarhlutur lífeyrissjóðanna í Skeljungi er liðlega 38% en stærsti hluthafinn er samlagshlutafélagið SÍA II, sem er aftur að meirihluta í eigu lífeyrissjóða.

Í maí síðastliðnum var tilkynnt að Skeljungur hefði í hyggju að kaupa Basko ehf. sem meðal annars á og rekur 10-11 og Icelandverslanirnar, kaffihús undir merkjum Dunkin Donuts. Horn III – framtakssjóður – sem er að stærstum hluta í eigu lífeyrissjóða á 80% hlutafjár í Basko, en Skeljungur greiðir kaupverðið með eigin hlutabréfum.

Þannig mun eignarhald lífeyrissjóðanna á Skeljungi þéttast og aukast, þegar kaupin ganga í gegn. Þeir sex lífeyrissjóðir sem eiga hluti bæði í N1 og Högum, eru með beinan eignarhlut í Skeljungi – tæp 25%.

Með rökum er því hægt að halda því fram að lífeyrissjóðirnir ráði eða geti ráðið stefnu stærstu fyrirtækja á mikilvægu sviði smásölu ekki síst matvöru og eldsneytis.

Það er umhugsunarvert að Samkeppniseftirlitið hafi ekki gert athugasemd við samtvinnað eignarhald lífeyrissjóðanna á mikilvægum neytendamarkaði eða vakið athygli á þeim hættum sem því kunni að vera samfara. Eins og vikið verður að í komandi viku er staðan litlu skárri á öðrum samkeppnismörkuðum, ef litið er til skráðra hlutafélaga." 

Hverskyns þjóðfélag er hér að myndast? Hvort er þetta í ætt við auðstjórn almennings eða sósíalisma andskotans?

Sagt hefur verið að eiga sé að ráða. Lífeyrissjóðunum ráða allskyns menn sem í besta falli hafa ekki eigendur fjárins að baki sér. Pólitískir dindlar fara með mest allt fjármagn landsmanna og bráðum enn meiri hluta en  nokkru sinni fyrr.

Þessir nokkur hundruð manns  eyða grímulaust 10-20 milljörðum í sjálfa sig og stjórn sína úr sjóðunum, sem sagt er þó að launþegar eigi. Þetta er eiginlega fé án hirðis samkvæmt skilgreiningu Péturs heitins Blöndal. 

Hvaða pólitíska forystu ætlar Sjálfstæðisflokkur Óla Björns og Eyjólfs Konráðs  að veita í þessum málum? Ætlar hann að horfa á þessa þróun vaxa og stækka ár frá ári? Er ekki í boði að breyta þessu sjóðakerfi og einfalda stýringuna?  Er við hæfi að lífeyrissjóðir eigi yfirleitt hlutabréf í fyrirtækjum á samkeppnismarkaði? Eiga þeir ekki fremur að eiga skuldabréf fyrirtækja? Þarf nema einn mann til að stjórna skuldabréfakaupum?

Lífeyrissjóðamálið er greinilega orðið stórvandamál og daglega vaxandi. Það er líka farið að misbjóða réttlætistilfinningu almennings. Sjóðirnir koma ekki að lausn vandamála þjóðfélagsins eins og byggingu hjúkrunarrýma, Landspítala eða löggæslu eða landamæraeftirliti. Þessi mál standa æpandi föst vegna fjárskorts meðan sjóðirnir kaupa sér frekar stjórnarsetur í einokunarfyrirtækjum sem óhjákvæmilega rýra kjör almennings samkvæmt kenningum Adams Smiths.

Engu líkara er en að stjórnmálamenn loki augunum fyrir þeirri breytingu á þjóðfélagsgerðinni sem er að eiga sér stað með skipulagðri einokun og samþjöppun á kostnað eigenda fjárins sem er allur almenningur. Mistókst ekki tilraun bolsévikka 1918 til að breyta öllu eignarhaldi almennings í ríkiseinokun? Þarf að reyna það aftur á Íslandi á 21.öld?

Ætlar Óli Björn bara að horfa á Lífeyrissjóðamálið?

 

Kim Jong Un

skorar aldeilis með rakettusýningunni sinni. Japanir hneykslaðir niður í tær.

Það þýðir víst ekki að leita eftir lógískri skýringu á atferli N-Kóreu þar sem maðurinn er greinilega vitskert illmenni, sem lét til dæmis óða hunda rífa frænda sinn í sig að sér ásjáandi. Svíar myndu líklega taka honum fagnandi og endurhæfa hann eins og fyrrum ISIS liða ef hann gerðist innflytjandi þar. Samt er hann ekki einu sinni múslími sem segir  þó nokkuð.

Líklega veit Trump allt um áreiðanleika þessara flauga Kim Jongs og bíður því rólegur.En maðurinn er dæmi um það hvert hægt er að koma utanríkispólitík heils lands ef menn eru nógu raunbrjálaðir. Hitler var eiginlega bara spakur miðað við þennan gaur.

En það verða spennandi framhaldsfréttir af rakettusýningum Kim Jong Uns á næstunni, það er að segja ef hann á fyrir annarri svona.

 

Hvernig leysir Kaninn húsnæðisvandann?

Hann smíðar svona hús á hjólum og selur fyrir innan við 4 milljónir stykkið. Hingað komið kannski 8 milljónir með venjulegri lágvöruverðsálagningu?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hvar er Sveinbjörg nú?